تنش‌های اقتصادی ایران و آلمان؛ از خروج میلیاردی تا بازگشت محتاطانه

آلمان، به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین اقتصادهای اروپا، همواره نقش مهمی در تجارت جهانی ایفا کرده است. اما سیاست‌های تحریمی غرب علیه ایران، خروج شرکت‌های آلمانی از بازار این کشور و بحران انرژی ناشی از جنگ اوکراین، آلمان را در شرایطی دشوار قرار داده است. این مقاله به بررسی روند خروج آلمان از بازار ایران، بحران‌های اقتصادی آلمان، و تلاش‌های این کشور برای بازتعریف روابط خود با جمهوری اسلامی ایران می‌پردازد.

خروج آلمان از بازار ایران؛ ضربه‌ای به تجارت دوجانبه

تا پیش از تحریم‌های ترامپ و تحریم‌های جهانی علیه ایران، حجم مبادلات تجاری میان دو کشور بیش از ۲۰ میلیارد یورو بود. اما پس از تحریم‌ها و همسویی آلمان با سیاست‌های آمریکا و اتحادیه اروپا، این رقم به کمتر از ۲۰۰ میلیون یورو کاهش یافت. این کاهش چشمگیر، آلمان را از جایگاه شریک اول تجاری ایران کنار زد و فرصت‌های اقتصادی بزرگی را از شرکت‌های آلمانی گرفت.

آلمان از زمان جنگ جهانی اول یکی از شرکای تجاری اصلی ایران بود و روابط صنعتی، تجاری و فرهنگی نزدیکی با این کشور داشت. اما تحولات ۸ سال اخیر باعث شد که این کشور به تدریج بازار ایران را از دست بدهد و به دنبال منابع جایگزین انرژی برود.

بحران انرژی آلمان؛ وابستگی به روسیه و تبعات جنگ اوکراین

پس از خروج از بازار ایران، آلمان برای تأمین انرژی خود به گاز روسیه وابسته شد. اما جنگ اوکراین و قطع انتقال گاز روسیه به آلمان، این کشور را در وضعیت اضطراری قرار داد. با توقف پروژه نورد استریم و خرابکاری در خطوط انتقال، آلمان ناچار شد به منابع جایگزین مانند انرژی اتمی، انرژی‌های تجدیدپذیر (خورشیدی و بادی) و حتی زغال‌سنگ روی بیاورد.

این تغییرات، اقتصاد آلمان را تحت فشار شدیدی قرار داد و این کشور را به سوی سیاست‌های ریاضتی سوق داد.اقتصاد شکننده آلمان و چالش‌های داخلی

آلمان به‌عنوان بزرگ‌ترین اقتصاد اتحادیه اروپا، اکنون درگیر مشکلات متعددی است. کاهش رشد اقتصادی، افزایش نرخ بیکاری، فشار مهاجران غیرقانونی از خاورمیانه و افزایش هزینه‌های انرژی، این کشور را در وضعیت شکننده‌ای قرار داده است. سیاست‌های ریاضتی و کاهش بودجه‌های رفاهی، نارضایتی اجتماعی را افزایش داده و دولت را با چالش‌های بزرگی مواجه کرده است.

تغییر دکترین سیاسی آلمان در قبال ایران

در سال‌های اخیر، آلمان به‌طور جدی از مخالفان جمهوری اسلامی حمایت مالی و سایبری می‌کرد و فضاسازی‌های گسترده‌ای علیه ایران داشت. اما پس از تحولات اخیر، به‌ویژه تثبیت وضعیت سیاسی ایران، آلمان در حال تغییر رویکرد خود است. شواهد نشان می‌دهد که بسیاری از مخالفان جمهوری اسلامی که پیش‌تر در آلمان مورد حمایت قرار می‌گرفتند، اکنون به حاشیه رانده شده‌اند و سیاست‌های آلمان در قبال ایران در حال بازبینی است.

انرژی، عامل اصلی نزدیکی دوباره آلمان به ایران

آلمان که به دنبال جایگزین کردن گاز روسیه است، به منابع انرژی ایران چشم دوخته است. نزدیکی دوباره به جمهوری اسلامی می‌تواند یک راهکار استراتژیک برای کاهش بحران انرژی این کشور باشد. سفر مقامات آلمانی به سوریه و مشاهده وضعیت ناامن منطقه، این کشور را متقاعد کرده است که همکاری امنیتی و اقتصادی با ایران می‌تواند به ثبات و منافع اقتصادی بیشتر منجر شود.

-نتیجه‌گیری؛ آینده روابط اقتصادی ایران و آلمان

سیاست‌های گذشته آلمان در قبال ایران، این کشور را از یک بازار پررونق محروم کرد و به مشکلات اقتصادی آن افزود. اکنون، با تغییر شرایط جهانی و نیاز آلمان به منابع انرژی جدید، رویکرد این کشور در قبال ایران در حال دگرگونی است. اگرچه احیای روابط تجاری دو کشور ممکن است به زمان نیاز داشته باشد، اما شواهد نشان می‌دهد که آلمان به‌دنبال بازگشت محتاطانه به بازار ایران است.

یک درس تاریخی؛ آیا آلمان بار دیگر خود را تحریم خواهد کرد؟

اشاره به طرح مورگنتا در پایان جنگ جهانی دوم و تلاش برای صنعت‌زدایی از آلمان، مقایسه‌ای قابل‌تأمل است. آن زمان، قدرت‌های جهانی متوجه شدند که نابودی اقتصادی آلمان نه‌تنها به ضرر خود این کشور بلکه به زیان کل اروپا خواهد بود. اما امروز، آلمان خود را درگیر سیاست‌هایی کرده که عملاً اثراتی مشابه دارد. آیا این کشور خواهد توانست سیاست‌های اقتصادی خود را اصلاح کرده و جایگاه خود را در صحنه بین‌المللی حفظ کند؟ زمان پاسخ این پرسش را خواهد داد.

آیا آلمان بار دیگر خود را از بازار ایران محروم خواهد کرد؟ زمان پاسخ این پرسش را مشخص خواهد کرد.

نویسنده و محقق : علی غیور