اولین پیوند سلول‌های بنیادی اسپرم‌ساز برای درمان ناباروری انجام شد

در پیشرفتی در درمان ناباروری مردان، پژوهشگران برای نخستین بار سلول‌های بنیادی اسپرم‌ساز یک بیمار را که در دوران کودکی از بافت بیضه او جمع‌آوری شده بود، به بدن او پیوند زدند.

پیوند سلول‌های بنیادی اسپرم‌ساز پس از ۱۵ سال

جایون هسو، زمانی که تنها ۱۱ سال داشت، به دلیل احساس درد در زانوی چپش مدتی از فوتبال کناره‌گیری کرد. والدینش تصور می‌کردند که او دچار یک آسیب ورزشی شده است، اما تشخیص پزشکان نشان داد که او به استئوسارکوم، نوعی سرطان استخوان، مبتلا شده است.

او بلافاصله تحت شیمی‌درمانی قرار گرفت، اما پزشکان به او هشدار دادند که این درمان ممکن است باعث ناباروری شود. از آنجایی که هسو هنوز به سن بلوغ نرسیده بود، امکان ذخیره اسپرم برای او وجود نداشت. والدین او تصمیم گرفتند که در یک پژوهش شرکت کنند که طی آن، نمونه‌ای از بافت نابالغ بیضه کودکان بیمار جمع‌آوری و ذخیره می‌شد. هدف این پژوهش، فراهم کردن امکان فرزندآوری بیولوژیکی برای این بیماران در آینده بود.

اکنون که هسو ۲۶ ساله شده است، پزشکان و محققان منتظرند تا ببینند آیا پیوند آزمایشی سلول‌های بنیادی اسپرم‌ساز او که از نمونه بافتی مربوط به سال ۲۰۱۱ استخراج شده، می‌تواند بار دیگر فرآیند تولید اسپرم را فعال کند یا نه.

این روش پیش‌تر روی موش‌ها و میمون‌ها موفقیت‌آمیز بوده، اما پژوهشگران می‌گویند هسو نخستین انسانی است که در نوامبر ۲۰۲۳ تحت این درمان قرار گرفته است. جزئیات این روش در مقاله‌ای جدید ارائه شده که هنوز مورد بررسی علمی همتایان قرار نگرفته است.

فرآیند پیوند و امید به بازگشت باروری

در مراحل اولیه درمان سرطان، پزشکان در بیمارستان کودکان UPMC در پیتزبورگ از بیضه هسو یک نمونه کوچک از بافت حاوی سلول‌های بنیادی اسپرم‌ساز را برداشتند. این سلول‌ها حتی پیش از بلوغ نیز در بدن وجود دارند، اما افزایش سطح تستوسترون در دوران بلوغ باعث می‌شود که آنها به اسپرم تبدیل شوند؛ فرآیندی که به آن "اسپرماتوژنز" گفته می‌شود.

در نوامبر ۲۰۲۳، هسو که ۲۴ سال داشت، این سلول‌ها را دوباره دریافت کرد. پس از بیهوشی، پزشکان سلول‌های بنیادی را به یکی از بیضه‌های او تزریق کردند. هدف این بود که این سلول‌ها در لوله‌های درهم‌پیچیده بیضه جای بگیرند و به اسپرم‌های بالغ تبدیل شوند.

کایل اورویگ، استاد زنان و زایمان و علوم تولیدمثل در دانشکده پزشکی دانشگاه پیتزبورگ و نویسنده ارشد این پژوهش، می‌گوید: «اگر این روش موفقیت‌آمیز باشد، سلول‌های بنیادی باید دوباره فرآیند اسپرم‌سازی را احیا کنند.» با این حال، حتی در صورت فعال شدن این فرآیند، ممکن است تعداد اسپرم‌های تولیدشده کافی نباشد که به‌طور طبیعی در مایع منی ظاهر شوند.

چالش‌های روش و نیاز به فناوری‌های کمکی باروری

در مدل‌های حیوانی، برداشت بخش بزرگ‌تری از بافت بیضه امکان‌پذیر است که تعداد بیشتری از سلول‌های بنیادی و اسپرم را فراهم می‌کند. اما در کودکان مبتلا به سرطان، پزشکان ناچارند میزان برداشت بافت را به حداقل برسانند تا آسیب کمتری به بیمار وارد شود. این امر باعث می‌شود که تعداد سلول‌های بنیادی ذخیره‌شده کم باشد.

به همین دلیل، حتی در صورت موفقیت پیوند، هسو احتمالاً همچنان به فناوری‌های کمک‌باروری نیاز خواهد داشت. در آینده، پزشکان ممکن است برای بازیابی اسپرم، مستقیماً از بیضه او نمونه‌برداری کنند تا از اسپرم‌های موجود برای لقاح آزمایشگاهی استفاده شود.

پیشرفت‌های جدید در پیوند بافت بیضه و چشم‌انداز آینده

اورویگ و تیم او از سال ۲۰۱۱ اقدام به جمع‌آوری و ذخیره بافت بیضه از کودکان کرده‌اند و اکنون برخی از این بیماران به سن باروری رسیده‌اند. تیم او مجوز لازم برای انجام پیوند‌های سلول‌های بنیادی و همچنین پیوند کامل بافت بیضه را در قالب یک کارآزمایی بالینی دریافت کرده است.

علاوه بر پیوند سلول‌های بنیادی، روش دیگری نیز در دست بررسی است که طی آن، یک قطعه از بافت بیضه به زیر پوست کیسه بیضه پیوند زده می‌شود. در مدل‌های حیوانی، پژوهشگران پس از ۸ تا ۱۲ ماه این بافت پیوندی را استخراج کرده و از آن اسپرم دریافت کرده‌اند. این اسپرم‌ها برای لقاح آزمایشگاهی استفاده شده و در نهایت، منجر به تولد زنده در میمون‌های ماکاک شده است.

در ژانویه ۲۰۲۴، محققان دانشگاه وریج بروکسل و مرکز Brussels IVF در بلژیک اعلام کردند که برای اولین بار یک پیوند بافت بیضه را روی بیماری که در کودکی تحت شیمی‌درمانی قرار گرفته بود، انجام داده‌اند. این بیمار به مدت یک سال تحت نظر خواهد بود تا مشخص شود آیا در مایع منی او اسپرم تولید شده یا خیر.

گام مهمی در درمان ناباروری مردان جوان

رابرت برانیگان، رئیس منتخب انجمن پزشکی تولیدمثل آمریکا، می‌گوید: «بسیاری از بیمارانی که تحت درمان‌های نجات‌بخش سرطان قرار می‌گیرند، دچار ناباروری دائمی می‌شوند. هنوز مشخص نیست که کدام روش مؤثرتر خواهد بود، اما هر دو رویکرد ارزش بررسی بیشتر را دارند.»

روشی مشابه، به نام پیوند بافت تخمدان، سال‌هاست که برای بیماران زن مبتلا به سرطان در دسترس است و تاکنون منجر به بیش از ۲۰۰ تولد زنده در سراسر جهان شده است. این روش از فناوری پیوند بیضه پیشرفته‌تر است، زیرا مردان بالغ می‌توانند اسپرم خود را پیش از شیمی‌درمانی منجمد کنند، در حالی که در زنان، انجماد تخمک به چندین هفته زمان نیاز دارد و ممکن است فرصت کافی برای انجام آن وجود نداشته باشد. در چنین شرایطی، بافت تخمدان از بیماران زن برداشته و ذخیره می‌شود تا در آینده برای بازیابی باروری استفاده شود.

جاناتان راث، متخصص اورولوژی کودکان در مرکز پزشکی Duke Health، معتقد است که پیشرفت‌های اخیر در درمان ناباروری مردان، گام مهمی در برابری فرصت‌های باروری بین مردان و زنان است: «هدف اول همیشه نجات جان کودکان است، اما هدف دوم این است که آنها بتوانند زندگی کاملی داشته باشند. این پژوهش می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی بر آینده بیماران داشته باشد.»

هسو نیز به خوبی می‌داند که این فناوری هنوز در مراحل اولیه خود قرار دارد و ممکن است برای او موفقیت‌آمیز نباشد. اما او امیدوار است که این روش‌ها در آینده به گزینه‌های جدیدی برای بیماران مبتلا به سرطان دوران کودکی تبدیل شوند: «این تنها یک شروع است. هرچه حمایت، تحقیقات و داده‌های بیشتری داشته باشیم، آینده روشنی برای افرادی مانند من رقم خواهد خورد.»

انتهای پیام/