راز نیلوفر آبی مصر فاش شد!

به گزارش محققان دانشگاه برکلی، محصولاتی که امروزه به نام «نیلوفر آبی» به فروش می‌رسند و ادعا می‌شود خاصیت آرام‌بخشی یا حتی اثرات روان‌گردان دارند، تفاوت زیادی با گیاهی دارند که مصریان باستان از آن استفاده می‌کردند.

نیلوفر آبی مصر: گیاهی مقدس با اسراری ناشناخته

نیلوفر آبی، یکی از مهم‌ترین گیاهان در اسطوره‌شناسی مصر باستان، در بسیاری از کشفیات باستان‌شناسی حضور داشته است. از جمله، زمانی که مقبره «توت عنخ آمون» در سال ۱۹۲۲ گشوده شد، گلبرگ‌های این گیاه بدن او را پوشانده بود. همچنین، نقش این گل به وفور بر روی پاپیروس‌های مصری دیده می‌شود. باستان‌شناسان سال‌ها گمان می‌کردند که خیساندن این گیاه در شراب، باعث آزاد شدن ترکیبات روان‌گردان شده و در آیین‌های مذهبی و جشن‌های همراه با توهم و لذت‌گرایی مورد استفاده قرار می‌گرفته است.

امروزه گیاهی مشابه نیلوفر آبی مصر به عنوان یک محصول آرام‌بخش در بازار‌های آنلاین به فروش می‌رسد. این گیاه را می‌توان در قالب چای یا از طریق ویپ (دستگاه بخارساز) مصرف کرد. اما به گفته «لیام مک‌اوی»، دانشجوی رشته انسان‌شناسی و متخصص مصرشناسی در دانشگاه برکلی، گیاهی که امروزه فروخته می‌شود کاملاً متفاوت از نیلوفر آبی واقعی مصر باستان است.

تفاوت نیلوفر آبی با محصولات موجود در بازار

مک‌اوی که پژوهش‌های گسترده‌ای در زمینه نیلوفر آبی مصری (Nymphaea caerulea) انجام داده، برای یافتن این گیاه در طبیعت و بررسی شواهد باستانی، مطالعات گسترده‌ای را انجام داده است. او در همکاری با «مرکز علوم روان‌گردان دانشگاه برکلی» و همراهی شیمی‌دانان، نمونه‌های گیاهان اصیل پرورش‌یافته در باغ گیاه‌شناسی دانشگاه برکلی را با نمونه‌های فروخته‌شده در بازار‌های اینترنتی مانند Etsy مقایسه کرده است.

نتایج بررسی‌ها نشان داد که نه‌تنها گیاه باستانی مصر گونه‌ای کاملاً متفاوت از آنچه امروزه فروخته می‌شود است، بلکه نحوه مصرف آن در دوران باستان نیز به‌طور نادرستی تفسیر شده است. مک‌اوی اظهار داشت:

«از همان ابتدا می‌دانستم که این موضوع پروژه‌ی من در برکلی خواهد بود. من می‌خواستم بگذارم که گیاه داستان خودش را بازگو کند و به بحثی که پر از شبه‌علم است کمک کنم، شبه‌علمی که برای برخی افراد سود زیادی دارد.»

جستجوی حقیقت از طریق یک مستند یوتیوب

علاقه مک‌اوی به نیلوفر آبی مصر، پنج سال پیش، در دوران دبیرستان و پس از تماشای یک مستند قدیمی از شبکه BBC به نام Sacred Weeds آغاز شد. این مستند که در سال ۱۹۹۸ پخش شده بود، در فضایی مرموز و همراه با جلوه‌های تصویری ساده، به بررسی خاصیت روان‌گردان نیلوفر آبی می‌پرداخت.

در یکی از قسمت‌های این برنامه، دو داوطلب در عمارتی قدیمی در حومه انگلیس دعوت شدند و به آنها جامی از شراب خیسانده‌شده با گل‌های نیلوفر آبی داده شد. سپس محققان، که از پشت پنجره آنها را تماشا می‌کردند، به این نتیجه رسیدند که گیاه دارای اثرات روان‌گردان است.

این مستند سوال مهمی را در ذهن مک‌اوی ایجاد کرد: «آیا این همان نیلوفر آبی‌ای بود که مصریان باستان از آن استفاده می‌کردند؟ آیا مشخصات ظاهری آن، از جمله شکل گلبرگ‌ها و لکه‌های روی کاسبرگ‌ها، مشابه نیلوفر آبی مصری واقعی بود؟»

پس از تحقیق بیشتر، او متوجه شد که نیلوفر آبی مصر نه‌تنها در بسیاری از آثار باستانی، بلکه در متون مصری باستان نیز به وضوح ثبت شده است. او هنگام یادگیری خط هیروگلیف، دریافت که این گیاه در جشن‌های خاصی مانند «جشن مستی هاتور» نقش مهمی داشته است. در این جشن، مصریان شراب می‌نوشیدند و پس از بیهوشی موقت، هنگام بیدار شدن، چهره الهه هاتور (الهه عشق، زیبایی و باروری) را می‌دیدند.

کشف نیلوفر آبی واقعی مصر

مک‌اوی در اولین قدم، به دنبال یافتن یک نمونه واقعی از نیلوفر آبی مصری رفت. اما این گیاه به دلیل تغییرات محیطی، از جمله ساخت سد آسوان، در معرض خطر قرار دارد و یافتن آن دشوار است.

او در نهایت از طریق شبکه اجتماعی «ردیت» با فردی در آریزونا ارتباط برقرار کرد که مدعی بود یک نمونه اصیل از این گیاه را دارد. این فرد که به تحقیق مک‌اوی علاقه‌مند شده بود، یک نمونه زنده از این گیاه را برای او ارسال کرد. پس از بررسی‌های انجام‌شده در دانشگاه برکلی، مشخص شد که گیاه ارسال‌شده همان نیلوفر آبی مصر است.

نمونه‌ای از این گیاه اکنون در گلخانه دانشگاه برکلی نگهداری می‌شود و مک‌اوی معتقد است که این تنها نمونه زنده از نیلوفر آبی مصر در یک باغ گیاه‌شناسی دانشگاهی در ایالات متحده است.

مقایسه شیمیایی گیاه با نمونه‌های آنلاین

برای بررسی ترکیبات شیمیایی گیاه، مک‌اوی به همراه «ایوان ویلیامز» (استاد شیمی دانشگاه برکلی) و «آنتونی یاوارونه» (دانشمند پروژه)، از تکنیک طیف‌سنجی جرمی استفاده کردند.

نتایج نشان داد که میزان ماده‌ی روان‌گردان «نوسیفرین» (nuciferine) در نمونه اصیل نیلوفر آبی مصر بسیار بیشتر از نمونه‌های خریداری‌شده از اینترنت است. مک‌اوی پس از مشاهده نتایج گفت: «می‌دانستم! کاملاً مشخص بود.»

بسیاری از محصولات موجود در بازار با قیمت‌های متفاوت به فروش می‌رسند؛ از جمله بسته‌هایی که با قیمت ۲۰ دلار به عنوان «کمک به خواب» عرضه می‌شوند، یا نمونه‌های ۹۰ دلاری که ادعا می‌کنند «باعث افزایش آگاهی و ارتباط معنوی» می‌شوند. اما نتایج علمی نشان می‌دهد که این محصولات در واقع از گونه‌های دیگر نیلوفر آبی تهیه شده و فاقد خاصیت روان‌گردان هستند.

روش مصرف نیلوفر آبی در مصر باستان: یک فرضیه جدید

تحقیقات مک‌اوی همچنین به این نتیجه رسید که احتمالاً نیلوفر آبی مصر صرفاً با خیساندن در شراب، اثر روان‌گردان خود را آزاد نمی‌کرده است. ماده نوسیفرین در الکل به‌راحتی حل نمی‌شود، مگر اینکه با یک ترکیب چربی‌دار مانند روغن مخلوط شود.

او معتقد است که مصریان باستان ابتدا نوعی روغن گیاهی حاوی عصاره نیلوفر آبی تهیه می‌کردند و سپس آن را به شراب اضافه می‌کردند تا ترکیب مؤثر آن فعال شود.

رمزگشایی از یک سنت باستانی

پژوهش‌های مک‌اوی نه‌تنها به درک بهتر مصریان باستان کمک کرده، بلکه نشان داده است که بسیاری از محصولات امروزی که به عنوان نیلوفر آبی مصر فروخته می‌شوند، فاقد ماده‌ی مؤثر این گیاه هستند.

انتهای پیام/