ظریف: «دو نقطه» برنامه‌ای برای ارتقاء حساسیت نوجوانان به زبان فارسی است

مجید ظریف، تهیه‌کننده برنامه تلویزیونی «دو نقطه» در گفت‌و‌گو با خبرنگار گروه فرهنگ و هنر برنا و در توضیح ماهیت این برنامه گفت: این برنامه، برنامه‌ای مبتنی بر سرگرمی‌سازی از طریق زبان و ادبیات فارسی است که مخاطبان و شرکت‌کنندگان اصلی آن، نوجوانان ۱۲ تا ۱۵ ساله از سراسر کشور هستند. ما بر این باوریم که مخاطب اصلی ما عموم مردم‌اند و هدف ما این است که حساسیت عمومی نسبت به زبان فارسی را افزایش دهیم تا قدمی در جهت پاسداشت آن برداشته شود.

وی در پاسخ به این پرسش که ایده اولیه برنامه از کجا آمده و آیا خودش تحصیلات ادبی دارد، افزود: خیر، من خودم ادبیات نخوانده‌ام؛ اما حدود ده سال پیش، یکی از دوستانم به نام امیرحسین خانی‌زارع که معلم ادبیات بود، اردویی برای دانش‌آموزانش برگزار کرد که عنوان آن «ادبیات» بود. در این اردو بچه‌ها نیمی از روز را به بازی‌های ادبی می‌پرداختند و من از سوی او دعوت شدم که از نزدیک این اردو را ببینم. برایم جالب بود که بچه‌ها از طریق زبان و ادبیات با یکدیگر بازی می‌کردند؛ چه بازی‌های فیزیکی مثل کبدی و فوتبال با تم ادبی، چه بازی‌های رومیزی.

شکل‌گیری برنامه «دو نقطه» از دل بازی‌های زبانی مردمی

ظریف ادامه داد: پس از آن، بار‌ها درباره این تجربه با یکدیگر صحبت کردیم و این ایده به مرور گسترش یافت. در ادامه آن را در قالب رویداد‌های میدانی در پارک‌های شهر مشهد اجرا کردیم. حتی اسباب‌بازی‌هایی با موضوع زبان و ادبیات طراحی کردیم. یکی از بخش‌های محبوب ما «نقطه‌بازی» بود که در آن شعری بی‌نقطه به مردم می‌دادیم و از آنها می‌خواستیم با گچ یا ماژیک، نقاط را حدس بزنند و شعر را کامل کنند. گاهی تعداد نقطه‌ها محدود بود و همین باعث ایجاد چالش جذابی می‌شد.

وی بیان کرد: این تجربه‌ها در نهایت به یک ساختار تلویزیونی تبدیل شد و در اردیبهشت سال گذشته، برنامه «دو نقطه» موفق به دریافت کد پخش از شبکه دو سیما شد و در انتهای تابستان تولید آن آغاز شد.

در پاسخ به این پرسش که آیا نام «دو نقطه» از ابتدا انتخاب شده بود، ظریف گفت: الزاماً نه. در واقع، «نقطه» تنها یکی از حدود ۶۰ بازی متنوعی است که در برنامه طراحی شده و در هر مرحله، تعدادی از این بازی‌ها معرفی و اجرا می‌شوند. اسم برنامه در ابتدا چیز دیگری بود، اما به‌مرور و با توجه به سیاست‌گذاری‌های صورت‌گرفته، نام «دو نقطه» برای آن انتخاب شد.

«دو نقطه»؛ از فهم مشترک تا طراحی بازی با پشتوانه علمی و زبانی

وی افزود: «دو نقطه» جایی استفاده می‌شود که شما می‌خواهید مفهومی را توضیح دهید یا حرفی را بیان کنید. در واقع، نشان‌دهنده آمادگی برای گفت‌و‌گو و درک متقابل است. ما در این برنامه سعی داریم همین مفهوم را منتقل کنیم؛ اینکه زبان فارسی بستری برای فهم بهتر و ارتباط مؤثرتر است. شعار ما هم این است: «حرف هم را می‌فهمیم.» و این، به لطف زبان فارسی ممکن شده است.

ظریف در ادامه درباره فرآیند طراحی بازی‌ها در برنامه «دو نقطه» گفت: طراحی بازی‌ها توسط تیم سردبیری گسترده‌ای انجام شد که تحت نظارت یک هیات علمی فعال بود. این تیم متشکل از گروه‌های پژوهش، نویسندگی، طراحی بازی و سردبیری بود که امیرحسین خانی آن را هدایت می‌کرد و سردبیری مجموعه را علیرضا گرانپایه بر عهده داشت.

وی افزود: هیات علمی برنامه نیز ترکیبی از چهره‌های متخصص در حوزه زبان، ادبیات، فلسفه زبان و آموزش بود؛ از جمله ناصر فیض، حامد قدیری، مهدی صالحی، حسین باغ‌گلی و علی نوفرستی. ما تلاش کردیم از تجربه و تخصص این افراد برای طراحی بازی‌هایی استفاده کنیم که هم جذابیت داشته باشند و هم در سطح تربیتی و زبانی، غنی و هدفمند باشند.

خلاقیت زبانی معیار اصلی در «دو نقطه»

این تهیه کننده با تأکید بر اینکه تمرکز برنامه بر زبان است، نه صرفاً ادبیات، خاطرنشان کرد: ادبیات به‌عنوان یک حوزه تخصصی، ممکن است مخاطبان خاصی داشته باشد، اما زبان، ابزار ارتباط همه مردم است؛ بنابراین در طراحی بازی‌ها به دنبال نقالان یا کسانی که صرفاً شاهنامه‌خوانی می‌کنند، نرفتیم. (هرچند برخی از این افراد در بین شرکت‌کنندگان هم حضور دارند.) ملاک ما خلاقیت زبانی شرکت‌کنندگان بود؛ اینکه چطور از زبان استفاده می‌کنند، چطور واژه‌ها را به کار می‌برند و چطور می‌توانند با زبان بازی کنند.

وی با ذکر مثالی به توضیح یکی از بازی‌ها پرداخت و گفت: در بازی‌ای به نام «بغلی بگیر»، چهار نفر در یک گروه باید به ترتیب حروفی به کلمه‌ای اضافه کنند که حرف اول آن به صورت تصادفی به آنها داده می‌شود. بدون صحبت کردن و فقط با هماهنگی ذهنی، باید کلمه‌ای معنا‌دار بسازند. مثلاً اگر حروف به ترتیب الف، ب، ز، ی، ا و ن باشند، می‌توانند کلمه «آبزیان» را بسازند. هرچه کلمه طولانی‌تر و دقیق‌تر باشد، امتیاز بیشتری کسب می‌کنند. اینجا خلاقیت و درک ذهنی اعضای تیم اهمیت زیادی دارد.

وقتی مسابقه به نیاز‌های واقعی پاسخ می‌دهد

تهیه کننده «دو نقطه» ادامه داد: در بازی دیگری با حرف «ظ»، یکی از گروه‌ها می‌توانست کلمه را با «ظرفیت» تمام کنند، اما سرگروه با تشخیص درست، ادامه داد و کلمه را به «ظرفیت سنجی» رساند که هم طولانی‌تر بود و هم امتیاز بالاتری داشت. این خلاقیت زبانی و درک ساختار واژگان چیزی است که ما در برنامه به دنبال آن هستیم.

ظریف همچنین به مرحله یک‌شانزدهم برنامه اشاره کرد و گفت: در مرحله دوم مسابقه، در هر قسمت یک فرد از جامعه با یک نیاز زبانی واقعی در استودیو حضور دارد. مثلاً در یکی از قسمت‌ها یک راننده کامیون از شرکت‌کنندگان خواست جمله‌ای در وصف پدرش بنویسند. یا زوج جوانی بودند که متن کارت دعوت عروسی‌شان را می‌خواستند، یا فردی که برای فروش ویلایش در سملقان خراسان شمالی باید یک آگهی جذاب در دیوار می‌نوشت. حتی لیدر تماشاگران تیم ملی آمده بود و از بچه‌ها خواست شعاری برای تشویق تیم طراحی کنند.

وی تأکید کرد: نیاز ما به زبان، یک نیاز واقعی است. مثلاً اگر کسی بخواهد ماشینش را بفروشد، باید بتواند یک آگهی درست، طبیعی و تأثیرگذار بنویسد. برخی تصور می‌کنند وقتی درباره زبان فارسی صحبت می‌کنیم، باید از واژه‌های سخت و ثقیل استفاده کنیم، در حالی که مهم‌ترین اصل، سادگی، شفافیت و کارآمدی در بیان است. این همان چیزی است که ما در برنامه به آن توجه کرده‌ایم.

شفافیت در داوری؛ از عدد تا استدلال

ظریف در پاسخ به این پرسش که داوری بازی‌ها چگونه انجام می‌شود، گفت: در بیشتر بخش‌های برنامه، داوری کاملاً عددی و بدون اعمال سلیقه انجام می‌شود؛ یعنی یا امتیاز صفر است یا صد. مثلاً در بخش «چشم در چشم» که مرتبط با املای کلمات است، دو شکل نوشتاری از یک واژه روی تصویر ظاهر می‌شود و شرکت‌کنندگان باید شکل درست را انتخاب کنند. اگر یک تیم تا چهار بار دچار اشتباه شود، تیم مقابل به عنوان برنده معرفی می‌شود. این مدل داوری شفاف و قطعی است.

وی افزود: در یکی دو مورد معدود که داوری کیفی است، تیم سردبیری با دلایل مشخص نظر خود را اعلام می‌کند. این دلایل نیز به شرکت‌کنندگان و مخاطبان منتقل می‌شود. لازم به ذکر است که داور و اعضای تیم سردبیری در استودیو حضور ندارند، و داوری‌ها توسط مجری برنامه منتقل می‌شود.

جایزه مسابقه سفر به یک کشور فارسی زبان

ظریف در پاسخ به این پرسش که آیا جایزه‌ای هم برای برندگان در نظر گرفته شده، گفت: بله، تیم برنده به یکی از کشور‌های فارسی‌زبان منطقه مثل تاجیکستان اعزام می‌شود. در این سفر، مستندی نیز از تجربه حضور آنها تهیه و پخش خواهد شد. البته سفر‌ها به‌صورت جداگانه برای دختران و پسران برنامه‌ریزی می‌شود.

وی در ادامه با اشاره به ارزش واقعی زبان‌آموزی در زندگی نوجوانان افزود: ما معتقدیم شرکت‌کنندگان ما الزاماً نخبگان آکادمیک نیستند، بلکه کسانی‌اند که از زبان به‌درستی استفاده می‌کنند. براساس یک پژوهش معروف به نام مساله سی میلیون کلمه، اگر کودکی تا سن ۷ سالگی دوازده میلیون کلمه شنیده باشد و تا ۱۵ سالگی به حدود بیست میلیون کلمه رسیده باشد، احتمال موفقیت او در آینده به‌مراتب بیشتر خواهد بود؛ زیرا زبان نه‌تنها ابزار ارتباط، بلکه ابزار فهم، تصمیم‌گیری و تعامل مؤثر در هر موقعیتی است. این موضوع محدود به زبان فارسی نیست و در تمام زبان‌ها صادق است.

تمرکز «دو نقطه» بر نوجوانان و چشم‌انداز فصل دوم

این تهیه کننده تأکید کرد: کودکانی که در محیط‌های غنی‌تر از نظر زبانی رشد می‌کنند، در آینده می‌توانند فرصت‌های بهتری برای خود و خانواده خود رقم بزنند. بنابراین، همه نوجوانانی که به مرحله نهایی برنامه می‌رسند، از نظر ما افراد موفقی هستند؛ در هر رشته و زمینه‌ای که ادامه دهند. ما هم نمی‌خواهیم آنها را صرفاً با عنوان «نخبه» طبقه‌بندی کنیم، چون مسیر موفقیت‌شان خودش شکل خواهد گرفت.

ظریف در ادامه درباره چشم‌انداز فصل‌های آینده برنامه توضیح داد: ما در قالب یک ویژه‌برنامه، حضور مخاطب بزرگسال را هم تست کردیم و گروه‌هایی از نوجوانان و بزرگسالان را به‌صورت ترکیبی کنار هم قرار دادیم که نتیجه موفقیت‌آمیز بود. البته فعلاً تمرکز ما روی رده سنی ۱۲ تا ۱۵ سال است که دوره متوسطه اول را شامل می‌شود. ممکن است در آینده سراغ گروه سنی ۱۵ تا ۱۸ سال (متوسطه دوم) هم برویم، اما حس ما این است که برای نگاه زبانی جامعه، این بازه سنی مناسب‌ترین زمان است. بعد از این سن، ممکن است برای پرداختن به زبان کمی دیر شده باشد.

وی در پایان با اشاره به ادامه‌دار بودن این مسیر گفت: بله، تصور ما این است که فصل بعدی هم ساخته شود. اگر همه چیز طبق برنامه پیش برود، ان‌شاءالله ضبط فصل دوم در تابستان آینده انجام خواهد شد.

انتهای پیام/