سد‌هایی که نجات‌بخش‌اند؛ از مهار سیلاب تا عبور از خشکسالی

به گزارش خبرنگار خبرگزاری برنا، بررسی رویدادهای طبیعی سال‌های اخیر در خراسان شمالی نشان می‌دهد که سدهای این استان نه‌تنها مانع ورود سیلاب‌های مخرب به سکونتگاه‌های شهری و روستایی شدند بلکه در دوره‌های خشکسالی نیز با تأمین حداقلی منابع آبی، ضامن بقای باغ‌ها و مزارع در مناطق پایین‌دست بوده‌اند.

در سال ۱۳۸۶، سد اسفراین با مهار سیلاب بهاری از خسارات سنگین به شهر اسفراین جلوگیری کرد. تجربه‌ای مشابه در سال‌های ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹ نیز تکرار شد؛ سدهای شیرین‌دره در مانه‌وسملقان و بارزو در شیروان، با کنترل سیلاب‌های شدید بهاره، مانع از تخریب گسترده سکونتگاه‌ها و اراضی کشاورزی حاشیه رودخانه اترک شدند.

در پاییز ۱۴۰۳ نیز اگر سد تازه‌ساخت گلمندره در شهرستان گرمه وجود نداشت، سیلاب ورودی به جنگل گلستان می‌توانست فاجعه‌ مشابه سال‌های ۱۳۸۱ و ۱۳۸۲ را بازآفرینی کند؛ سال‌هایی که بارش ناگهانی و سیلاب‌های سهمگین، جان ده‌ها مسافر را در جنگل گلستان گرفت.

اما در نقطه مقابل، نقش حیاتی سدها در دوره‌های خشکسالی بیش از پیش نمایان شده است. در سال آبی جاری که بارندگی در خراسان شمالی بیش از ۴۰ درصد کاهش یافته، سدهای استان با وجود خالی بودن حدود ۷۵ درصد مخازن خود، همچنان آب مورد نیاز باغ‌ها و زمین‌های کشاورزی پایین‌دست را به‌طور محدود اما حیاتی تأمین کرده‌اند. سد بارزو شیروان و سد شیرین‌دره نمونه‌هایی بارز از این پشتیبانی آبی در روزهای سخت خشکسالی هستند.

بر اساس اعلام شرکت آب منطقه‌ای خراسان شمالی، تاکنون هشت سد در این استان ساخته و بهره‌برداری شده و نهمین سد با نام گلمندره، در دی‌ماه ۱۴۰۲ همزمان با سفر رئیس‌جمهوری، رسماً آبگیری شد.

چهار مورد از این سدها شامل سدهای گلول، غلامان (سومبار)، چندیر (قزلداش) و گلمندره، پس از تشکیل استان خراسان شمالی و با مجموع اعتبار هزینه‌شده ۱۲۰۰ میلیارد تومان به بهره‌برداری رسیده‌اند. مجموع ظرفیت ذخیره این چهار سد، بیش از ۵۷ میلیون متر مکعب برآورد می‌شود.

مراحل تصویب طرح‌های سدسازی در کشور بسیار پیچیده و تخصصی است و پس از طی فرایند مطالعات فنی، زیست‌محیطی و اقتصادی توسط کارگروه‌های وزارت نیرو، در صورت تأیید نهایی برای دریافت ردیف اعتباری به سازمان برنامه و بودجه ارسال می‌شود.

هدف از ساخت سدها، بسته به شرایط منطقه، متنوع است؛ برخی برای تأمین آب شرب، کشاورزی، صنعت و حفظ محیط زیست طراحی می‌شوند و برخی دیگر، با نگاه پیشگیرانه برای حفاظت از جان و مال مردم در برابر خطرات طبیعی نظیر سیلاب‌های ویرانگر احداث می‌گردند.

سدهای خراسان شمالی نه‌تنها بخشی از زیرساخت‌های آبی استان را تشکیل می‌دهند، بلکه به‌عنوان تکیه‌گاهی برای مدیریت بحران‌های طبیعی ایفای نقش می‌کنند. آن‌ها در سال‌های پرآب، حافظ جان مردم‌اند و در سال‌های کم‌آب، نجات‌بخش محصولات کشاورزی؛ ترکیبی از اقتدار مهندسی و امید زیستی برای مردمان این خطه.

انتهای پیام