شروع گفت‌وگوهای ایران و اروپا؛ معادله‌ای که می‌تواند توافق احتمالی تهران و واشنگتن را تکمیل کند

همایون برخور - خبرنگار بین‌الملل: با شروع دور تازه رایزنی‌ها بین تهران و واشنگتن، هیئت‌های ایرانی و آمریکایی با رهبری «سید عباس عراقچی» وزیر امور خارجه ایران و «استیو ویتکاف» فرستاده ویژه و مذاکره کننده ارشد «دونالد ترامپ» تاکنون سه مرتبه بایکدیگر به‌طور غیرمستقیم گفت‌و‌گو کرده‌اند. اما تهران با ۲ مذاکره مهم، یکی با تروئیکای اروپایی در روز جمعه و دیگری با مقامات آمریکایی در روز شنبه رو‌به‌رو است.

از ابتدای شروع گفت‌و‌گو‌های ایران و آمریکا، کارشناسان بسیاری اراده واشنگتن برای رسیدن به هرگونه توافقی معنادار با ایران را زیرسوال برده‌اند.  با این وجود، اکنون، ایران و آمریکا درحال انجام گفت‌و‌گو‌های دوجانبه و غیرمستقیم هستند و در بین همه سوابق تیره و تاریک واشنگتن علیه تهران، چشم‌اندازی برای بهبودی محتاطانه روابط ۲ کشور یا حداقل مدیریت تنش بین ۲ کشور درحال شکل‌گیری است.

پس از پایان یافتن دور اول گفت‌وگوها، عراقچی و ویتکاف هر ۲ در اظهاراتی جداگانه، گفت‌و‌گو‌ها را مثبت ارزیابی کردند. در نهایت، ۳۰ فروردین، دور دوم گفت‌و‌گو‌های غیرمستقیم در رم، پایتخت ایتالیا برگزار شد و با وجود اظهارات مخرب برخی از مقامات آمریکایی از جمله «مارکو روبیو» وزیر امور خارجه آمریکا علیه ایران، طرفین دوباره گفت‌و‌گو‌ها را مثبت و «سازنده» ارزیابی کرده و حتی اعلام کردندکه جلسات کارشناسی برگزار خواهند کرد.

جلسات کارشناسی؛ بزرگترین نشان از پیشرفت در گفت‌و‌گو‌ها

مسئله برگزاری نشست‌های فنی – کارشناسی، یکی از مهم‌ترین نشانه‌ها از پیشرفت گفت‌و‌گو‌ها است. با وجود دشوار بودن این مرحله، بدون برگزاری چنین نشست‌هایی، گفت‌و‌گو‌ها به مذاکره بده و بستان تبدیل نخواهد شد.

در همین راستا، در تاریخ ۶ اردیبهشت، سومین دور از گفت‌و‌گو‌های غیرمستقیم ایران و آمریکا و اولین نشست فنی ۲ کشور در مسقط برگزار شد و تاکنون، علاوه‌بر موافقت طرفین برای برگزاری دور چهارم گفت‌و‌گو‌های خود، ارزیابی ویتکاف و عراقچی از گفت‌و‌گو‌ها مثبت بوده است.

به‌طوریکه وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران روزشنبه و در پایان دور سوم گفت‌و‌گو‌های غیرمستقیم میان ایران و آمریکا در مسقط اظهار داشت: «ترتیبات خوبی فراهم شده بود و یک محیط آرام حکم‌فرما بود. مذاکرات خیلی جدی‌تراز گذشته بود و به تدریج وارد بحث‌های جزئی‌تر، فنی‌تر و تکنیکی‌تر شد. حضور کارشناسان بسیار مفید بود. ما چندین بار نظرات را به‌صورت مکتوب ردوبدل کردیم. در مجموع فضای مذاکره، کاملا جدی و کاری بود.»

عراقچی گفت: «اینکه هر دو طرف جدی بودند و با جدیت وارد مذاکرات شدند، کاملا مشهود بود واین موضوع، فضایی را ایجاد می‌کند که امیدوار باشیم که می‌شود پیشرفت کرد. امیدواری ما به‌شدت محتاطانه است و مسائلی هست که باید در مورد آن تفاهمات کلی به‌دستآید و بعد درباره جزئیات آن مذاکره شود. امیدوار هستیم، اما به شدت محتاطانه.»

امیدواری «محتاطانه» طرفین همزمان با شتاب گرفتن قطار مذاکرات

امیدواری «محتاطانه» به مقامات ایرانی محدود نشده است. علاوه‌برویتکاف، حتی شخص ترامپ با وجود تکرار تهدیدات خود علیه ایران، ادعا کرد که به‌زودی ایران و آمریکا به توافق خواهند رسید.

اما علت تهدیدات ترامپ علیه ایران چیست؟ رئیس جمهور آمریکادر طول کارزار انتخاباتی خود وعده‌های بسیاری مطرح کرد. او در هیچ‌یک وعده‌های خود چه در اقتصاد، چه در جنگ غزه و چه در جنگ اوکراین موفق نبوده است و او به‌دنبال یک «پیروزی سیاسی» است تا «به مردم آمریکا نشان دهد که توانست با قلدری به خواسته‌های خود برسد.»

هرچند مقامات ایرانی دربرابر هرگونه تهدید علیه کیان و ملت ایران هوشیار هستند، اما تهدیدات ترامپ تا زمانی که خلاف آن ثابت شود، صرفا جنبه تبلیغاتی برای شهروندان آمریکایی دارد. زیرا او می‌داند هرگونه اقدامی علیه ایران، هیچ نفعی برای ۲ کشور ندارد و با توجه به موقعیت راهبردی ایران چه از لحاظ جغرافیایی و چه از لحاظ قدرت سخت، می‌تواند عواقبی جهانی داشته باشد.

در همین راستا، باید روی سیگنال‌های مثبت سیاسی حاضر توجهکرد. یکی دیگر از نشانه‌های مثبت از شتاب گرفتن مذاکرات، موافقت تروئیکای اروپایی برای دیدار با مقامات ایرانی پیش از دور چهارم گفت‌و‌گو‌های ایران و آمریکا است.

خواسته ایران برای تعامل با اروپا با وجود اقدامات مخرب تروئیکای اروپایی

عصر چهارشنبه، ۲ منبع دیپلماتیک به رسانه انگلیسی «رویترز» مدیران سیاسی انگلیس، فرانسه و آلمان روزجمعه در رم، پایتخت ایتالیا با همتایان خود از ایران (مجید تخت روانچی و کاظم غریب‌آبادی،  معاونان وزیر خارجه ایران) دیدار خواهند داشت.

عراقچی نیز در حاشیه جلسه امروز هیات دولت در جمع خبرنگاران تأکید کرد: «روز جمعه نیز قبل از دور بعدیِ مذاکرات یک جلسه با ۳ کشور اروپایی خواهیم داشت.»

عراقچی با بیان اینکه سه کشور اروپایی به نظر من به خاطر سیاست‌های غلطی که اتخاذ کردند

در حال حاضر نقش‌شان کمرنگ‌تر شده است، اظهار کرد: «ولی ما مایل به این قضیه نیستیم و برای همین هم دور بعدی مذاکرات را آمادگی داریم با آنها در رم برگزار کنیم. ما علاقمندیم این موضوع در یک فهم و درک جهانیحل و فصل شود. ما مذاکرات خود را با اروپا ادامه می‌دهیم، اما مذاکرات اصلی اکنون با آمریکا در جریان است.»

تعامل تازه تروئیکای اروپایی با ایران پس از ۲ سال بحران در روابط بین ایران و اروپا صورت می‌گیرد.  از زمان خروج ترامپ از برجام، سه کشور اروپایی نیز بدون اجرای تعهدات برجامی خود، با پیروی از ترامپ، به‌طور غیرقانونی فشار‌های اقتصادی و سیاسی خود علیه ایران را تشدید کردند.

اما اوج بحران روابط بین ایران و اروپا، به تصمیمات بروکسل و سه کشور اروپایی به علت نزدیکی روابط ایران و روسیه باز‌می‌گردد و در همین راستا، مسئله جنگ اوکراین بهبهانه‌ای برای افزایش فشار‌های هسته‌ای علیه ایران تبدیل شده است.

از سوی دیگر، ایران با ۲ مسئله مهم، یعنی نشست فصلی شورای حکام و مکانیزم ماشه رو‌به‌رو است. در نشست فصلی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پیش رو، «رافائل گروسی» دبیرکل آژانس گزارشی جامع درباره برنامه هسته‌ای ایران ارائه خواهد کرد و با توجه به اظهارات مقامات اروپایی، آنها پس از این نشست، درباره فعال‌سازی مکانیزم ماشه علیه ایران تصمیم‌گیری خواهند کرد.

در چنین شرایطی، با وجود نقش کمرنگ اروپا و سیاست‌های خصمانه آنها علیه ایران، هرگونه توافق هسته‌ای معناداری که به برداشته شدن تحریم‌ها علیه ایران و بازگشت قوی‌ترتهران به عرصه بین‌المللی گسترده‌تر منجر می‌شود، به مشارکت کشور‌های اروپایی،  روسیه و چین نیاز دارد.

با درنظرداشتن تهدیدات مداوم تروئیکای اروپایی علیه ایران و احتمال فعال شدن مکانیزم ماشه،  باید از تصمیم مقامات اروپایی برای تعامل با ایران با وجود آمادگی همیشگی تهرانبرای تعامل با همه کشور‌های جهان استقبال کرد.

اما هرگونه تعاملی با اروپا می‌تواند به یک مکمل برای توافق احتمالی بین تهران و واشنگتن تبدیل شود. همین مسئله در اظهارات وزیر امور خارجه ایران نیز مشهود است.  عراقچی در سخنان امروز خود تأکید کرد که با وجود استقبال تهران از تعامل با اروپا، مذاکرات «اصلی» با آمریکا خواهد بود.

با این تفاسیر و با توجه به سیگنال‌های سیاسی طرفین، می‌توان محتاطانه اعلام کرد که گفت‌و‌گو‌های ایران و آمریکا درحال تبدیل به مذاکره است و اگر طرفین اراده سیاسی کافی برای رسیدن به توافق را نداشتند یا مقامات آمریکایی درخواست‌های حداکثری خود را مطرح می‌کردند، گفت‌و‌گو‌ها به دور چهار کشیده نمی‌شد و دیگر اروپایی‌ها نیاز خود برای حضور در این روند را احساس نمی‌کردند.

اما این مسئله به نتیجه گفت‌و‌گو‌های مهم روز جمعه و شنبه بستگی دارد. ایران به قدر کافی از خود اراده سیاسی برای بهبودی شرایط را نشان داده است و توپ در زمین آمریکا، انگلیس، فرانسه و آلمان است.

انتهای پیام/