نمایشگاه کتاب زیر ذره‌بین نقد

هفته قبل زنگ آغاز یازدهمین نمایشگاه بزرگ کتاب کرمانشاه در حالی باحضور سیدعباس صالحی معاون وزیر ارشاد در محل دائمی نمایشگاه‌های بین‌المللی پارک شاهد کرمانشاه به صدا درمی‌آمد که صبح بدون معاون وزیر افتتاحیه شد و این در حالی است که با وجود فراز و فرودهای بسیار، امسال هم هفت روز شاهد حضور و فعالیت انتشارات مختلف حوزه نشر بودیم.

نمایشگاه کتاب کرمانشاه که با مدیریت اجرایی اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان یک سال دیگر را پشت سرگذاشت، برای امسال درگیر تحولاتی شد که هم مثبت است و هم رگه‌های منفی آن نگران کننده به نظر می‌رسد.

اداره کل فرهنگ‌ و ارشاد کرمانشاه با همکاری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که یازده دوره از نمایشگاه بزرگ کتاب را با مدیریت خود برگزار کرده بود، در نمایشگاه یازدهم به حاشیه نشست و همه امور اجرایی و برگزاری نمایشگاه را به موسسه نمایشگاه‌های فرهنگی ایران سپرد و خود تا حدی خیلی کم به کار نظارت هم مشغول شد.

 این مساله باعث شد تا نمایشگاه کتاب به عنوان چهارمین‌سال پیاپی از تجربه‌‍‌اش بتواند بدون یاری گرفتن از مدیران ارشاد، بار خود را ببندد و از این‌ رو، برخی از مدیران کرمانشاه نیز درگیر شدند و وظایفی به عهده گرفتند.

نکته مثبت این اقدام، رسیدن کار به نقطه اصلی و واقعی خود بود، چرا که در این سال‌ها لازم بود تا با طرح ریزی‌ساز و کار اجرایی نمایشگاه‌های کتاب در موسسه نمایشگاه‌های فرهنگی، وزارت ارشاد از درگیری مستقیم دور شود و این کار، سنگ بنا را پس از برگزاری هشت دوره در سال 1390 گذاشته بودند و امسال چهارمین سال و یازدهمین دوره آن را تجربه کرد.

همچنین در ایام برگزاری نمایشگاه برنامه‌های جانبی از قبیل نشست‌های تخصصی درحوزه نشر، قیام‌ عاشورا، اجرای‌ تعزیه، معرفی انجمن‌های طراحان‌ و گرافیک، سینمای‌جوان، انجمن ادبی‌نویسندگان استانکرمانشاه و انجمن نمایش و اجرای تئاتر خیابانی با موضوع کتاب و کتاب‌خوانی انجام شد.

 نکته منفی این مساله، بی‌برنامگی و بی‌انضباطی در امور بود که نه تنها دامان نمایشگاه کتاب که دامان همه را نیز گرفت. انعقاد دیرهنگام به موسسه نمایشگاه‌های کتاب و شتاب در غرفه‌چینی سبب شده است تا صبح قبل از افتتاحیه عصر، افتتاح شود و لحظه گشایش نمایشگاه نیز  برخی از ناشران به کار تحویل گرفتن غرفه‌ها و غرفه چینی مشغول باشند.

برخوردی غیرمتعارف و زننده مسئول کمیته اجرایی نمایشگاه و کارکنان اداره فرهنگ و ارشاد، نبود تبلیغات به موقع و ضعف اطلاع‌رسانی و روابط عمومی اداره فرهنگ و ارشاد که در نهایت با کاهش قابل توجه آمار بازدیدکنندگان و فروش کتاب در این نمایشگاه مواجه شد.

تنها درسالن اصلی بیستون به دلیل تجربه چندساله مدیران و کارکنان و مدیران ناشران، کارها بدون گره اساسی پیش رفت و مدت یک هفته به عرضه کتاب‌های مختلف پرداختند.

در کنار همه مسائل ابتدایی برپایی نمایشگاه کتاب، افزایش وجهه نمایشگاهی این نمایشگاه، مهم‌ترین ویژگی این دوره به نظر می‌رسد.

پازدهمین بازار کتاب ایران در حالی برپا شد که به گفته بسیاری از فعالان کتاب ایران، آثار مثبتی در عرصه تبادل فعالیت‌ها داشته است وبیشتر بازدید کنندگان هم از وضعیت نبود ناشران بزرگ و کتاب‌های تکراری و چیدمان غرفه‌ها و تخصصی نبودن گله‌مند بودند و برخی ناشران هم از وضعیت برخورد کارکنان و دستاندرکاران نمایشگاه، نور و فضای که در اختیار آن‌ها قرار داده بودند، راضی نبودند.

دوره بیش از ۶۱۵ ناشر حضور داشت و به گفته مدیرکل ارشاد در این دوره کمتر از 450 ناشر شرکت کردند و این هم یکی دیگر از ضعف‌ها بود.

همچنین یازدهمین نمایشگاه کتاب و دومین نمایشگاه رسانه‌های دیجیتال استان کرمانشاه در حالی به پایان رسید که نسبت به نمایشگاه‌های سال‌های گذشته با فروش یک میلیارد و 100 میلیون تومان کتاب به کار خود پایان داد که از این مبلغ 650 میلیون تومان بن یارانه‌ای خرید کتاب بین بازدیدکنندگان به فروش رفت و 450 میلیون تومان هم در این نمایشگاه به صورت فروش نقدی بوده که نسبت به پارسال رقم خوبی نبود.

عرضه و فروش کتاب آن هم در شرایطی که نسبت جمعیت کرمانشاه با پنچ شهر بزرگ خراسان رضوی، فارس، اصفهان و آذربایجان‌شرقی اصلاً و ابعداً قابل قیاس نیست و البته نکته قابل توجهی است که در کارنامه نمایشگاه کتاب ثبت خواهد شد. آنچه از نمایشگاه کتاب کرمانشاه انتظار می‌رود و سال‌ها مغفول مانده و از دید منتقدان و صاحب‌نظران نیز پنهان مانده است، نقش جریان‌ساز نمایشگاه کتاب کرمانشاه در عرصه‌های نشر و تولیدات فرهنگی، اجتماعی، سیاسی بوده است.

 نمایشگاه کتاب کرمانشاه درهمه سال‌های برپایی، یک اتفاق و رخ داد فرهنگی بوده است و نه جریانی فرهنگی و همین کارکرد، جریان‌سازی آن را کمرنگ کرده و به فراموشی سپرده است.

شاید لازم باشد نشست‌های تخصصی در خود نمایشگاه و پس از آن برگزار شود و این مساله آسیب‌شناسی شود که چرا پس از این همه سال با حضور شخصیت‌های مختلف فرهنگی استان کرمانشاه نتوانسته‌ایم حوزه تولیدات فرهنگی را سامان بخشیم و نشری پویا و حرفه‌ای را در جهان فرهنگی رقم بزنیم.

چرا؛