انتظار برای اجرای برجام

به گزارش روی خط رسانه های خبرگزاری برنا به نقل از پایگاه خبری امید هسته ای، گزارش جدید آژانس تقریبا منتشر شده و همانند گزارش های قبلی صلح آمیز بودن فعالیت ایران مشخص شده اما گویا خصومت ورزی کشورهای غربی با ایران همچنان ادامه دارد و پی ام دی فقط یکی از موانع موجود بوده است.

گزارش جدید آژانس بین المللی انرژی اتمی درباره «مطالعات ادعایی» (پی ام دی) بار دیگر بر صلح آمیز بودن فعالیت صلح آمیز هسته ای ایران تاکید کرد و اگر کشورهای غربی بر تعهد خود مبنی بر داشتن حسن نیت در مسیر تعامل با ایران پایبند باشند اکنون باید منتظر آغاز اجرای برجام ماند.

پس از به سرانجام رسیدن مذاکرات هسته ای میان ایران و کشورهای 1+5، جهان در انتظار اجرای این توافق است اما مطرح شدن مواردی همچون پی ام دی موجب شد که اما و اگرهایی در این رابطه مطرح شود و اجرای آن به تائید آژانس بین المللی انرژی اتمی موکل شود. حال گزارش جدید آژانس تقریبا منتشر شده و همانند گزارش های قبلی صلح آمیز بودن فعالیت ایران مشخص شده اما گویا خصومت ورزی کشورهای غربی با ایران همچنان ادامه دارد و پی ام دی فقط یکی از موانع موجود بوده است. 

هر چند از همان ابتدای مطرح شدن موضوع پی ام دی در مذاکرات برجام مشخص بود که این اقدام غرب برای سنگ اندازی در مسیر مذاکرات است اما ایران برای نشان دادن حسن نیت خود و اثبات چندباره صلح آمیز بودن فعالیت هسته ایش همکاری هایی را با آژانس در این رابطه انجام داد، دسترسی های متعددی به این نهاد داده شد و به سوالات گوناگونی نیز پاسخ گفته شد.

ازجمله دوبار از مکان مورد ادعای آژانس در رابطه با ادعای ساخت اتاقک تست بمب، یعنی پارچین، بازدید شد و در پاراگراف 50 گزارش 8 نوامبر 2011 آژانس نیز اشاره شد که طی این بازدیدها، سندی برای این ادعاها یافت نشده است. با این وجود، یکی از توافقات انجام شده در دل برجام این شده که آژانس و ایران طی یک نقشه راه موسوم به 1RCPPOI همه موضوعات را حل و فصل کنند و تهران نیز برای اثبات همکاری خود درخواست های آژانس درباره پی ام دی ازجمله یک بازدید و نمونه برداری از محل مورد ادعا در پارچین را پذیرفت و حتی«یوکیو آمانو» مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی، طی سفری به تهران، از منطقه نظامی پارچین نیز بازدید کرد. آمانو در همه گزارش هایی که پس از اجرایی شدن «نقشه راه» منتشر کرده، تصریح کرده که ایران به صورت کامل درباره این نقشه راه همکاری کرده و فعالیت های مقرر در نقشه راه برای دوره منتهی به 15 اکتبر 2015 میلادی طبق برنامه تکمیل شده اند.

بر اساس برنامه ریزی انجام شده، مدیرکل آژانس باید تا 15 دسامبر (24 آذر) گزارش نهایی خود را درباره موضوع پی ام دی منتشر کند. با توجه به این که اکنون دیگر برای آژانس هیچ سؤال نپرسیده و بازدید و نمونه برداری انجام نشده ای وجود ندارد، انتظار معقول و طبیعی این است که تکلیف پرونده پی ام دی و مطالعات ادعایی در شورای حکام آژانس انرژی اتمی روشن شود.

* پی ام دی چیست؟

پی ام دی یا آنچه که آن را «مطالعات ادعایی» می داند، مجموعه ای از اتهامات کشورهای غربی و عمدتا آمریکا، نسبت به وجوه تسلیحاتی برنامه اتمی جمهوری اسلامی است که برای اولین بار طبق ادعای آمریکایی ها از کامپیوتر شخصی یکی از کارمندان فراری سابق ایران به دست آمد.

آژانس بر پایه یک سری اسناد جعلی که خود زمانی صراحتا آن ها را مطالعات ادعایی می خواند، ایران را متهم کرد که بین سال های 2001 و 2003 پروژه ای تحقیقاتی در مورد سلاح های هسته ای تحت عنوان نمک سبز(Green Salt) انجام داده است. این اسناد به قدری بی پایه بود که محمد البرادعی مدیرکل پیشین آژانس علی رغم فشارهای فراوان حاضر نبود شرح آن ها را در گزارش رسمی آژانس بگنجاند و سرانجام پس از کنار رفتن وی، یوکیو آمانو طی ضمیمه گزارش GOV/2011/65 شرحی درباره این اسناد ادعایی منتشر کرد.

مطالعه در مورد تمامی فناوری های دومنظوره در ایران تنها برای مقاصد صلح آمیز و یا متعارف بوده است. ثانیاً مطالعه در خصوص چنین فناوری هایی در کشورهای دیگر نیز معمول است و انجام می شود، مهم این است که مواد هسته ای به سمت مقاصد غیر صلح آمیز منحرف نشوند و در واقع وظیفه اصلی آژانس نیز تأیید عدم انحراف است.

* انتظار برای اجرای برجام

همانطور که عنوان شد انتظار می رود در تاریخ 24 آذر با توجه به گزارش اخیر آمانو، شورای حکام آژانس رای به تمام شدن داستان پی ام دی و آغاز اجرای برجام بدهد.

در همین رابطه سید عباس عراقچی، معاون حقوقی و بین الملل وزارت امور خارجه، در واکنش به گزارش جدید مدیرکل آژانس پیرامون ارزیابی نهایی درباره مسایل گذشته موسوم به پی ام دی گفت: گزارش ارزیابی نهایی آژانس درباره مسایل گذشته نشان می دهد که هیچ نشانه ای از یک برنامه نظامی هسته ای و یا انحراف مواد هسته ای در ایران پیدا نشده و صلح آمیز بودن برنامه ایران اثبات شده است. حالا نوبت 1+5 است که موضوع را در شورای حکام ببندند.

رییس ستاد پیگیری اجرای برجام در جواب به این سؤال که آژانس ادعا کرده قبل از سال 2003 فعالیت های اندکی در رابطه با بعضی فناوری های با کاربرد دوگانه مرتبط با ساخت سلاح هسته ای در ایران انجام شده است، گفت: شاید تنها نکته قابل تأمل در گزارش آژانس همین اشاره به مطالعه در رابطه با برخی فناوری های دومنظوره باشد؛ اولاً باید گفت که مطالعه در مورد تمامی فناوری های دومنظوره در ایران تنها برای مقاصد صلح آمیز و یا متعارف بوده است. ثانیاً مطالعه در خصوص چنین فناوری هایی در کشورهای دیگر نیز معمول است و انجام می شود، مهم این است که مواد هسته ای به سمت مقاصد غیر صلح آمیز منحرف نشوند و در واقع وظیفه اصلی آژانس نیز تأیید عدم انحراف است.

* برجام اجرایی می شود

در این میان مقامات آمریکایی نیز اظهاراتی داشته اند که موجب می شود نسبت به حسن نیت واشنگتن در عمل به تعهدات خود در اجرای برجام شک و تردید بوجود بیاید زیرا از یک طرف وزیر انرژی آمریکا از نزدیک شدن روز اجرای برجام سخن می گوید و از سوی دیگر کاخ سفید موضعی دیگر در این رابطه اتخاذ می کند.

«ارنست مونیز» وزیر انرژی آمریکا، که در مذاکرات هسته ای حضور داشت در مصاحبه با سی ان ان گزارش اخیر آمانو مدیرکل آژانس بین المللی انرژی هسته ای را بررسی کرد و گفت که با تأیید این گزارش، روز اجراء در ماه ژانویه (دی ماه) فرا خواهد رسید.

روز اجرا از اصطلاحاتی است که پس از توافق وین رایج شد و به روزی اشاره دارد که آژانس، بر اجرای تعهدات برجامی ایران در قبال تأسیسات هسته ای اراک، نطنز و فردو مهر تأیید بزند. مونیز به دیگر ابعاد گزارش آمانو هم پرداخت و گفت بر اساس مندرجات این گزارش، دیگر هیچ اثری از «برنامه ساختارمند» و یا «اقدامات نگران کننده» در برنامه هسته ای ایران دیده نمی شود.

ارنست مونیز گفت که آینده به کسانی تعلق دارد که جهان را می سازند و نه آنهایی که تباهی به بار می آورند. اما در برابر این اظهارات مونیز سخنگوی وزارت خارجه آمریکا گفت: «نباید به دولت ایران به عنوان دولتی قابل اعتماد نگاه شود، آنها قابل اعتماد نیستند و به همین علت بود که برای کسب اطمینان از ساخته نشدن بمب در این کشور، با آنها توافقنامه امضا کردیم».

البته سخنگوی وزارت خارجه آمریکا خود نیز می داند که این بی اعتمادی با شدت بیشتر حتی، در میان ایرانیان نیز موجود است و ایرانیان می دانند که آمریکا در حال حاضر به دلایل متعدد مجبور به توافق هسته ای و خروج از بحران خود ساخته شده است. 

همانطور که اشاره شد موضوع پی ام دی را باید تقریبا تمام شده تلقی کرد اما آیا تاریخ 24 آذر به معنای واقعی کلمه روز پایان خصومت غرب با ایران در خصوص پرونده هسته ای خواهد بود؟ البته چنین به نظر نمی آید و خصومت و دشمنی آمریکا به قوت خود باقی است، اما در این مرحله مقاومت و تدبیر ایرانیان راه یک توافق و فائق آمدن بر مشکلات ساختگی را در زمینه هسته ای پیش روی آن ها قرار داده است.