در سوگ بانوی ممتاز جهان اسلام

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری برنا بخش نهم درس گفتارهای اخلاقی آیت‌اله صافی گلپایگانی در ماه مبارک رمضان به شرح زیر است:

در سال دهم بعثت سه سال قبل از هجرت، در ماه مبارک رمضان، اُمُّ المؤمنین خدیجه، بانوی مؤمنه و فداکار پس از سپری شدن شصت و پنج سال از عمرش درگذشت. بنا به قول «شیخ مفید»، این واقعه، در روز دهم ماه رمضان اتّفاق افتاد (1) و رسول خدا او را به دست خویش، در حجون مکّه مکرّمه دفن کرد. حزن و اندوه آن حضرت، در مصیبت او به حدّی زیاد شد که آن سال را «عامُ الْحُزْن» نام نهاد.

خانواده خدیجه، اصیل‌ترین خانواده‌‌ها

خدیجه سلام الله علیها از جانب پدر و مادر و اجداد پدری و مادری از اصیل‌ترین خانواده‌های جزیرة العرب و صاحب شرافت و سیادت بودند.

صاحب صفات برجسته

خدا خواست که این بانوی بی‌همتای حرم نبوّت و مادرِ یازده اخترِ برج امامت و ولایت، در عقل، ادب، حکمت، بصیرت و معرفت، نابغه و ممتاز باشد.

او نمونه‌ برجسته کمال و نبوغ و فهم و بینش بود که مانند آن را در میان مردان و زنان، کمتر می‌توان یافت و عفّت، نجابت، طهارت، سخاوت، حسن معاشرت، صمیمیّت و مهر و وفا از جمله صفات برجسته او بود.

شوهرداری نمونه

برای مرد، به ویژه مردی که بیرون خانه و در اجتماع در فعالیّت‌های بزرگ مشغول بوده و مقاصد عظیم داشته باشد و عهده‌دار پیکار و جهاد بوده و مورد یورش مخالفان و هجوم دشمنان باشد، بهترین آرامش‌دهنده قلب و روح، رفع‌کننده خستگی و ناراحتی، همسر هوشیار و خردمند و مهربان و دلسوز است.

اگر مردی در خارج از خانه با دشمنان گرم پیکار گشته و به حمله‌های وحشیانه، استهزاء، سرزنش و اذیّت و آزار مردم گرفتار شود و در منزل نیز با همسری نادان، بدخو و ترسو، ضعیف و شماتتگر روبه‌رو شود که او را از کار و هدف وی و پیمودن راهی که مدّ نظر اوست باز دارد، او را سرزنش کند و به ترک دعوا و تسلیم‌شدن به دشمنان وادار کند، از اینکه هر روز شوهرش مورد شتم و استهزای جاهلان قرار می‌گیرد، خسته و ناخوشایند باشد و در پی حلّ مشکلات همسر خویش برنیاید، بی شک مشکلات و دشواری های آن مرد، دو چندان خواهد شد.

بدون تردید چنین مردی همواره بر مشکلات و دشواری‌هایش افزوده خواهد شد؛ چرا که نه تنها همسر وی او را در حلّ مشکلات یاری نکرده است، بلکه با اعمال و رفتار غیر منطقی خود از قبیل: سرزنش و اعتراض، آن مشکلات را صد چندان کرده است.

پیامبر اسلام (صلّی الله علیه وآله) آورنده بزرگ‌ترین رسالت آسمانی، از طرف خدا مأمور بود که مشرکان، همه توان و قدرت خویش از جمله شجاعان، شعرای دشنام‌ده و ناسزاگو، اراذل و اوباش، زن و مرد، خویش و بیگانه را برای مبارزه با اهداف آن حضرت بسیج کردند و تا آنجا که می‌توانستند او و چند تن از یارانش را اذیّت کرده و می‌زدند؛ ناسزا می‌گفتند؛ سر راهش را با خار و خاشاک می‌بستند؛ در حال نماز و پرستش به او توهین کرده و روابط خود را با او و یارانش قطع کردند.

با وجود این همه دشمن و موانع و مشکلات، اگر در میان همه این دشمنان، پیامبر (ص) هر روز وقتی به خانه می‌آمد، با چهره گرفته و معترض همسرش، آن هم همسری که سیّده زنان قریش و دارای آن شخصیّت و صاحب آن همه ثروت و مکنت بود، روبه‌رو می‌شد که از راه دلسوزی و ترحّم یا اعتراض از او می‌خواست تا از دعوت خویش دست بردارد و خود را مورد این همه اهانت و استهزاء قرار ندهد، در  وضع عجیب و دشواری قرار می‌گرفت.

امّا لطف خدا دریچه‌های قلب خدیجه را چنان به سوی درک حقّانیّت دعوت اسلام باز کرد و آن چنان دلش را نورانی و سرشار از معرفت و حکمت کرده بود که هرگز پیامبر  با چنان منظره اسفناک، در داخل خانه روبه‌رو نشد.

استقبال از دعوت الهی

"بنت الشّاطی" می‌گوید: «آیا همسری غیر از خدیجه این استعداد را دارا بود که دعوت تاریخی شوهرش را وقتی از غار حرا آمد، با ایمان قوی و آغوش باز و مهر و عطوفت استقبال کند، بی آن که در راستی او و این‌که خداوند او را تنها نخواهد گذاشت، شکّی در دل راه بدهد؟

آیا جز خدیجه، هیچ بانوی ثروتمندی که در ناز و نعمت و آسایش و احترام زیسته، می‌توانست با کمال رضایت و خرسندی از زندگی اشرافی، اموال بسیار و عزّت و توانگری چشم بپوشد تا در دشوارترین لحظات زندگی کنار همسرش بایستد، و او را در بلایا و مشکلات موجود در راه تحقّق هدفی که به حقّانیّت آن ایمان داشت، یاری کند؛ حاشا فقط خدیجه چنین بود و زنان دیگر چون او نیستند، مگر در طبقه و رتبه او باشند.»(2)

بهترین زنان عالم

پیامبر صلّی الله علیه وآله وسلّم هم هیچ‌گاه خدیجه را بعد از وفاتش فراموش نکرد و از اخلاق و صفات او یاد می‌کرد و می‌فرمود: به کسانی که با او آشنا و دوست بودند، احسان و لطف می‌کرد.

از «عایشه» روایت شده است که: «رسول خدا صلّی الله علیه وآله وسلّم از خانه بیرون نمی‌رفت، مگر آن که خدیجه را یاد می‌کرد و بر او به خوبی و نیکی مدح و ثنا می‌فرمود.

روزی از روزها غیرت مرا گرفت، گفتم: او پیر زنی بیش نبود و خدا بهتر از او را به شما عوض داده است.

پیامبر صلّی الله علیه وآله و سلّم غضبناک شد، به طوری که موی جلوی سرش از خشم تکان می‌خورد؛ سپس فرمود: «نه، به خدا، بهتر از او را خدا به من عوض نداده، ایمان آورد به من، وقتی مردم، کافر شدند و تصدیق کرد مرا، هنگامی که مردم مرا تکذیب می کردند و در اموال خود با من مواسات کرد، وقتی مردم مرا محروم ساختند و خدا از او فرزندانی روزی من کرد و از زنان دیگر محروم فرمود».(3)

«انس بن مالک» روایت کرده که رسول خدا صلّی الله علیه وآله وسلّم فرمود: «بهترین زنان عالم مریم بنتِ عمران و آسیه بنت مزاحم و خدیجه بنت خُوَیْلِد و فاطمه بنت محمّد صلّی الله علیه وآله وسلّم هستند».(4)

در «صحیحین» از عایشه روایت شده است «پیامبر صلّی الله علیه وآله وسلّم  خدیجه را به خانه‌ای در بهشت بشارت داد که در آن سر و صدای بلند و رنج و زحمت نیست».(5)

امروز ما وظیفه داریم که گوشه‌ای از کمالات و صفات بلند آن حضرت را برای جهانیان به‌خصوص زنان بازگو کنیم و آن‌ها را به عنوان الگوی بزرگ خدمت به اسلام و پیامبر و شوهرداری به مردم معرّفی کنیم و راه و روش آن‌ها را دنبال کنیم.

پی‌نوشت‌ها:

1. مسار الشیعة شیخ مفید ره.

2. اهل البیت، توفیق ابو علم، ص 102، ترجمه نقل به معنی.

3. همان.

4. اسدالغابة، ج 5، ص 437 ـ الاستیعاب، بهامش الاصابة، ج 4، ص 284 و 285.

5. الاصابة، ج 4، ص 282 ـ اسدالغابة ، ج 5، ص 438 و نظر این حدیث در تاریخ یعقوبی، ج 2، ص 26، ذکر شده است.