گنج دعا در ماه خدا

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری برنا، پایگاه اطلاع رسانی آیت‌اله العظمی صافی گلپایگانی، بخش دهم درس گفتارهای اخلاقی وی در ماه مبارک رمضان به شرح زیر است:

بسم الله الرحمن الرحیم

یکی از وظایف و برنامه‎هایی که روزه‎داران در ماه رمضان اجرا می‌کنند، دعا و مناجات و طلب حوایج از خداوند قاضی‌الحاجات است.

دعا، نجات از ناامیدی

خواندن دعا و طلب خیرکردن از خداوند در هر زمان، مستحب و توان‌بخش روان و از اسباب نشاط دل، انبساط خاطر و تجدید قوای فکری و روحی است.

«دعا»، رافع غم و اندوه، غذای مقوّی روح، برطرف‌کننده ناراحتی‎ها، سبب خوش‎بینی و امّید به آینده و نجات از کابوس ناامیدی است.

دعا، خواندن پروردگار و یاری‌خواستن و حاجت‌طلبیدن از اوست که انسان فطرتاً از این نعمت بزرگ و رحمت واسعه الهی، بهره‎مند است.

بشر، پناهنده قدرت لایزال

بشر  هر چه هم قوی و نیرومند باشد، در شداید و سختی‎ها به وجود خدا ‎که برتر از همه و بی‎نیاز از همه و کارساز همه است، رو می‎آورد. به او پناهنده می‎شود و رفع سختی‎ها و بلاهایی که به آن گرفتار شده را از او می‎طلبد. فطرتش او را به سوی خدا رهبری می‌کند و غیر از خدا کارسازی نمی‎یابد: «قُلْ اَرَءَیْتَکُمْ اِنْ اَتاکُمْ عَذابُ اللهِ اَوْ اَتَتْکُمُ السّاعَةُ اَغَیْرَاللهِ تَدْعُونَ اِن کُنْتُمْ صادِقِینَ بَلْ اِیَّاهُ تَدْعُونَ»(1)

اگر افتی به دام ابتلایی * به جز او از که می‎جویی رهایی(2)

انسان در پستی و بلندی‎های زندگی و حوادث روزگار و در برابر پیشامدهای سخت و ناگوار به مواردی می‎رسد که غیر از دعا هیچ‎گونه تکیه‎گاهی برای خود نمی‎یابد و فقط دعا می‎تواند ضعف و ناتوانی روحی او را جبران کند.

عقده‌گشایی، نیاز شدید بشر

یکی از چیزهایی که هر بیمار و گرفتار به آن شایق و مایل است «دعا» است. هر شخص بیمار و هر انسان مبتلا و ناراحت مایل است دوستی داشته باشد که دردهای خود را با او بگوید و او را از ناراحتی‎های خود آگاه ساخته، گرفتاری‎های خود را برایش شرح دهد و آن چه را بر سرش آمده یکایک برای او بازگو کند و به اصطلاح، «عقده‎گشایی» کند.

یکی از فواید دعا این است که مؤمن، با خدای مهربان و شنوا، رازها، غصّه‎ها و رنج‎ها و افسردگی‎هایش را در میان می‎گذارد و گرفتاری‌های خود را بی‎کتمان شرح می‎دهد؛ و از او چاره‎جویی می‎کند و می‎داند که خدا از هرکس به او نزدیک‎تر است؛ ناله و صدایش را می‎شنود و او را پاسخ می‎گوید.

بنده مؤمن، پس از دعا احساس می‎کند که آلام درونی‎اش تخفیف یافته و سنگینی بار اندوه و فشارهای روحی‎اش سبک‎تر شده است.

راستی اگر دعا نبود و اگر بندگان راه به دعا نمی‎بردند و ناچار بودند راز دل و غصّه‎های خود را بازگو نکنند، چقدر زندگی ناگوار و تلخ می‎شد و عقده‎های روحی، آنان را آزار می‎داد.

لزوم شکر نعمت دعا

ما باید به خاطر وجود نعمت «دعا»، حمد خدا را به جای آوریم و این نعمت را عزیز و گرامی بداریم.

در دعای «ابی حمزه» است که: «اَلْحَمْدُ للهِ الَّذِی اَدعُوهُ فَیُجِیبُنِی وَاِن کُنتُ بَطِیئاً حِینَ یَدعُونِی؛ حمد برای آن خدایی است که او را می‎خوانم؛ پس مرا جواب می‎دهد، هر چند من در جواب او، ‎وقتی مرا بخواند، کُند هستم.»

در همان دعا می‎خوانیم: «اَلْحَمدُللهِ الَّذِی اَسْئَلُهُ فَیُعْطِیَنِی وَاِنْ کُنتُ بَخِیلا حِینُ یَسَتَقْرِضُنِی؛ حمد، مخصوص خدایی است که از او می‎خواهم، پس مرا عطا می‎کند؛ هر چند وقتی از من وام بخواهد بخل می‌ورزم.»(3)

و در فرازهای دیگری از این دعای زیبا می‎خوانیم: «اَلْحَمدُللهِ الَّذِی اُنادِیهِ کُلَّما شِئتُ لِحاجَتِی وَاَخلُو بِه حَیثُ شِئتُ لِسِرِّی بِغَیرِ شَفِیع فَیَقضِی لِی حاجَتی؛ سپاس خدای را که هر زمان بخواهم برای نیازم او را ندا می‎کنم و برای راز گفتن با او خلوت می‌کنم؛ بدون این که شفیعی داشته باشم، پس حاجتم را برمی‎آورد.»

آری! دعا، همّت را بلند، اراده و تصمیم را استوار و انسان را در برابر حوادث بزرگ و مصایب جانکاه مجهّز و بیمه می‎سازد.

دعا، وسیله تهذیب باطن و نشان از شعور دعا کننده به فقر و نیازش به خدا و باعث رسوخ صفت تواضع و فروتنی و افتادگی و پرهیز از تکّبر و گردنکشی است.

راجع به دعا و آثار و برکات و شرایط و آداب آن در این مجال نمی‎توان حقّ سخن را ادا کرد و علاوه بر آن از عهده ضعیفانی چون من نیز خارج است.

از جمله اخبار درباره «فضیلت دعا» این روایت است: «الدُّعاءُ مخُّ العِبادة؛ دعا مغز و حقیقت بندگی و پرستش است.»(4)

و نیز در حدیث دیگر است: «اَلدُّعاءُ سلاحُ المُؤمِنِ وَعَمُودُ الدِّینِ وَنُورُ السَّماواتِ وَالاَرْضِ؛ دعا اسلحه مؤمن و ستون دین و نور آسمان‎ها و زمین است.»(5)

ماه رمضان، بهار دعا

واضح است که ماه رمضان، بهار دعا و موسم آن است. افراد ناامید، شکست خورده، گرفتار، بی‎نشاط و ناراحت، کم صبر و بی‎شکیب در این ماه از برکت دعا و توجّه به رحمت واسعه الهی امیدوار، با نشاط، بردبار و شکیبا شده و از نو با روح شکست‎ناپذیر، در میدان حیات و زندگی به فعّالیّت و کوشش مشغول می‎شوند.

ماه رمضان به انسان این نوید را می‎دهد که نباید در کشاکش دشواری‎ها و سختی‎های این جهان خود را ببازد و از دست و پنجه نرم کردن با حوادث عالم بیم‎ناک گشته و مغلوب پیشامدها شود.

خواندن دعای ابی حمزه، افتتاح و دعاهای دیگر، چنان شخص را گرم و پرشور و سرشار از نشاط و معنویّت می‎سازد که تمام مصائب دنیا را فراموش کرده و وجودش غرق خوش‎بینی و خوش گمانی به آینده می‎شود و همان طور که در حدیث است این گونه دعاها که در ماه رمضان رسیده و نمونه‎های آن در ماه‎ها و مواقع دیگر نیز زیاد است ـ سلاح و زره مؤمن است و وجود او را در برابر حوادث، بیمه قطعی کرده و روحش را غیرقابل نفوذ قرار می‎دهد.

سرتاسر دعای ابی حمزه، برنامه تسلیح اخلاق واقعی و درس رضا و تسلیم و قناعت و توکّل و حبّ به خدا و پیغمبر خدا و اولیای دین است. همان سلاح و زرهی که مجاهدان اسلام با آن به جهاد دشمنان خدا می‎رفتند و آن‎ها را ‎که غرق سلاح و زره بودند‎، شکست می‎دادند و اسلام را بر کفر غالب می‎ساختند.

خواننده عزیز و روزه‎دار ارجمند، از برنامه‎های دعایی این ماه استفاده کنید. وقت را غنیمت بشمارید. فرصت را از دست ندهید که: «الفرصة تمرّ مرّ السّحاب»(6) با خدا سخن بگویید و سپاس و ستایش او را که شایسته‌ی سپاس و ستایش است، به جای آورید. از دعا روی نگردانید و اظهار تکبّر نکنید که خداوند تبارک و تعالی در قرآن کریم می‌فرماید: «اِنَّ الَّذِینَ یَستَکبِرُونَ عَن عِبادَتِی سَیَدخُلُونَ

جَهَنَّمَ دَاخِرِین»(7)

پی‌نوشت‌ها:

[1]. سوره انعام، آیه 40 و 41؛ بگو: «به نظر شما، اگر عذاب خدا شما را در رسد یا رستاخیز شما را دریابد، اگر راست گویید، کسی غیر از خدا را می‎خوانید؟» [نه،] بلکه تنها او را می‎خوانید، و اگر او بخواهد رنج و بلا را از شما دور می‎گرداند، و آنچه را شریک [او] می‎گردانید فراموش می‎کنید.

2. از مرحوم آیت‎الله والد ‎قدّس سرّه نویسنده گنج دانش.

3. اشاره به آیه کریمه: (مَن ذَاالَّذِی یُقْرِضُ اللهَ قَرضاً حَسَناً).

4. حدیث نبوی; بحارالانوار، ج 93، ص 300.

5. کافی، ج 2، ص 468.

6. فرصت‌ها همچون ابر می‌گذرد.

7. سوره غافر، آیه 60؛ در حقیقت، کسانی که از پرستش من کبر می‌ورزند به زودی خوار در دوزخ در می‎آیند.