پیشرفت غرب از نیازهای متعالی انسان غافل است

به گزارش خبرگزاری برنا از قم، سلیمان خاکبان، استاد دانشگاه قم در اولین کنفرانس ملی قرآن‌‌پژوهی پیشرفت در مرکز تحقیقات استراتژیک توسعه(رشد) در سخنانی گفت: بشریت در طول تاریخ دو مسئله کانونی داشته است که یکی بحث سعادت فردی و دیگری پیشرفت در حوزه اجتماعی است و رسالت انبیاء نیز در این راستا قابل تعریف است.

وی با بیان اینکه باید ابتدا تعریف درستی از سعادت و پیشرفت داشته باشیم و با طرح این سؤال که آیا با تعاریفی که از پیشرفت در دنیای جدید ارایه شده است ضرورت دارد که این پیشرفت را دوباره از منظر قرآن و سنت تعریف کنیم؟ افزود: برخی معتقدند که پیشرفت مانند ساخت یک صنعت است که فرموله و پیاده شده و لازم نیست که دوباره در این عرصه مدل‌سازی و نظریه‌پردازی کنیم و تنها کافی است که این نظریات را به درستی شناسایی و بومی‌سازی کنیم.

خاکبان با بیان اینکه این گروه معتقدند که به جای اینکه چندین دهه فرصت‌ها را از دست بدهیم تا بخواهیم از نو در پیشرفت نظریه‌پردازی کنیم لذا تنها کافی است نظریات را به درستی شناسایی و از آن استفاده کنیم اظهار کرد: دیدگاه دیگری نیز در مقابل این دیدگاه از جمله در زبان کسانی مانند آقای «میردال» که فرد اندیشمندی در عرصه اقتصادی است وجود دارد که معتقد به عدم تقلید است.

وی با تاکید بر ضرورت تدوین الگوی پیشرفت بر مبنای اسلام  افزود: امام خمینی فرمود اگر قوانین اسلام در همین کشور اجرا شود روزی می‌آید که ما پیشقدم در تمدن جهان خواهیم بود و مقام معظم رهبری نیز فرمودند که تمدن بدون الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی ممکن نیست و این مسئله ضرورت دارد که پیگیری شود.

خاکبان اظهار کرد: امام خمینی فرمودند ریشه مشکلات ما در عدم خودباوری است و چون افکار وابسته داریم درجا زده و نمی‌توانیم پیشرفت کنیم.

این استاد دانشگاه عنوان کرد: من معتقدم برای توسعه باید به توسعه در اندیشه دست یابیم و راه آن تفکر انتقادی و خلاصی از تقلید است؛ ابتدا باید جهان را بشناسیم و آن را نقد کرده و خوبی‌ها را بگیریم و نظریات بد را رها کنیم وگرنه در تقلید صرف به چیزی نخواهیم رسید.

وی تاکید کرد: رهبری فرمودند دستور کار قطعی نظام دنبال کردن الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت است و برای این کار باید پیشرفت را به درستی بشناسیم تا بتوانیم به آن دست یابیم.

خاکبان با بیان اینکه کسانی که می‌گویند بازخوانی اندیشه پیشرفت بر مبنای قرآن و اسلام  کاری عبث است تاکید کرد: ما معتقدیم که پیشرفت دنیا، یک تلقی از پیشرفت است در حالی که ما می‌توانیم تلقی‌های جامع‌تری از پیشرفت داشته باشیم.

خاکبان با تاکید بر اینکه حتما باید تعریف جدیدی از پیشرفت بر مبنای الگوی اسلامی ایرانی داشته باشیم تصریح کرد: بنده ۵ نظریه رشد، توسعه، توسعه انسانی، توسعه انسانی پایدار و توسعه انسانی پایدار دانش‌بنیان را تحلیل محتوایی کرده‌ام از جمله نتایج این تحلیل این است که اندیشمندان توسعه در دنیای مدرن از  توسعه صرف منجر به تولید ثروت که معطوف به تامین نیازهای حیوانی انسان است به مفهوم عدالت در رشد رسیده‌اند که هم دنبال تولید و هم توزیع عادلانه ثروت است زیرا ثروت در این جوامع زیاد شده ولی عادلانه توزیع نشده است و مشکلات دنیای غرب نیز ناشی از این ابعاد است.

خاکبان ادامه داد: غرب بعد از رشد و پیشرفت یکجانبه در تولید ثروت مجبور شد تا به عدالت به عنوان مفهومی انسانی و مافوق حیوانی برسد زیرا رشد ثروت به تنهایی نتوانست سعادت آنان را تامین کند. 

استاد دانشگاه قم با بیان اینکه از دید اسلامی، توسعه یعنی توانایی پاسخ همه جانبه، متوازن به نیازهای صادق در پرتو منطق جامع معرفت گفت:  در پرتو منطق جامع معرفت؛ توسعه می‌تواند همگانی و پایدار باشد و به پاسخ به نیازهای حیوانی و انسانی بپردازد  یعنی ما می‌خواهیم به نیازهای همه انسان‌ها پاسخ بدهیم ضمن اینکه این تامین نیاز باید پایدار باشد.

وی تاکید کرد: این در حالی است که توسعه غربی به معنای توانایی در پاسخ به نیازهای انسانی و حیوانی است و نیازهای متعالی را فراموش کرده است همچنین پاسخ آن‌ها برای رفع نیازها تنها مبتنی بر علم آن هم به معنای دانش و ساینس است ولی ما به منطق جامع معرفت تکیه داریم که در آن علم و دانش و معرفت و عرفان و وحی نیز وجود دارد.

استاد دانشگاه قم با بیان اینکه جامعه نخبگانی ما هنوز به این ضرورت نرسیده است تصریح کرد: باید تئوری و نظریه و پارادایم جدید در باب چیستی توسعه ارایه شود و وقتی این مسئله ارایه شد باید ببینیم نقش قرآن در این محدوده چیست؟ و بنده نیز در نظریه توسعه خود تلاش بر تبیین این موضوع داشته‌ام.