عقب نشینی ۲۶۶ کیلومتری دریاچه ارومیه

اما بحران بی‌آبی در اکثر تالاب‌های ایران حالا در شرایطی شدت می‌گیرد که پیش از این سازمان محیط زیست، دریافت حقابه و احیای بسیاری از این تالاب‌ها و نیز تدوین و تصویب قانون حفاظت از تالاب‌ها را بزرگترین دستاورد چهارساله گذشته‌اش معرفی می‌کرد، با این حال اظهارات مسئولان ستاد احیای دریاچه ارومیه نشان می‌دهد حتی اوضاع در این دریاچه که احیای آن به عنوان یک طرح ملی از چهارسال پیش آغاز شده چنان بحرانی است که سطح تراز این دریاچه را در آستانه ثبت رکوردی دیگر قرار داده است. بر اساس گزارش‌های منتشره، تراز فعلی دریاچه ارومیه با کمترین تراز ثبت شده برای آن در ۵۰ سال گذشته، تنها ۲۴سانتیمتر فاصله دارد و در صورت ادامه روند کنونی شاهد ثبت رکوردی جدید برای نگین سرخ آذربایجان خواهیم بود. اوضاع به قدری بحرانی است که حتی تراز ثبت شده برای دریاچه، در حال حاضر از همین بازه زمانی در سال گذشته حدود ۲۵سانتیمتر و از ۱۳۹۲، بیش از ۱۰ سانتیمتر پایین‌تر است.

در همین حال فرهاد سرخوش، رئیس دفتر استانی ستاد احیای دریاچه ارومیه در آذربایجان‌غربی، تراز دریاچه را ۲۸/۱۲۷۰ متر اعلام کرده که این تراز نسبت به هفته گذشته باز هم پنج سانتیمتر دیگر کاهش یافته است. فرهاد سرخوش علت اصلی کاهش تراز آب دریاچه را در سه ماه گذشته، تبخیر بالای آب و کاهش ۳۶ درصدی بارندگی‌ها دانست و گفت: حوضه آبریز دریاچه ارومیه در سال آبی جاری با بارش ۲۰۵ میلیمتر، یکی از کم بارش‌ترین حوضه‌های آبریز کشور به ثبت رسیده و این امر در احیای دریاچه تأثیر نامطلوب گذاشته است.

برآوردهای کارشناسی نشان می‌دهد مساحت فعلی دریاچه ارومیه ۱۷۳۴ کیلومتر مربع است که حتی نسبت به سال گذشته در همین زمان حدود ۲۶۶ کیلومتر کاهش نشان می‌دهد. پارک ملی دریاچه ارومیه که توسط ۱۶ رودخانه دائمی و بیش از ۲۵ رودخانه فصلی از گذشته‌های دور آبگیری می‌شد حالا چند سالیست که به واسطه ساخت بیش از ۴۴ سد بزرگ و کوچک و حفر نزدیک به ۹۰ هزار حلقه چاه مجاز و غیر مجاز حالا هر هفته بیشتر از گذشته آب می‌رود. از سوی دیگر تلاش‌های ستاد احیای دریاچه ارومیه که از سال ۱۳۹۳ برای احیای دریاچه آغاز شده بود به دلیل عدم هماهنگی بین دستگاه‌ها و در اولویت نبودن مسأله احیای دریاچه به عنوان یک راهبرد ملی و نیز عدم تأمین منابع مالی مصوب از سوی دولت حالا هر هفته بیش از قبل آب می‌رود. گزارش‌ها همچنین حاکیست از اردیبهشت ماه سال جاری عملاً هیچ آبی وارد دریاچه نشده و اگر تا آذرماه آبی وارد دریاچه نشود عملاً همه پیکره آبی دریاچه خواهد خشکید.

اگرچه خشکسالی و کمبود بارش‌ها در سال آبی جاری مزید بر علت شده تا اوضاع برای ارومیه وخیم‌تر شود اما معاون تالاب‌ها در دفتر امور مناطق سازمان حفاظت‌ محیط ‌زیست به «ایران» می‌گوید: افزایش دمای هوا و خشکسالی قطعاً عامل جدی برای بروز شرایط امروز بوده اما عوامل دیگری هم بوده که نباید نقش آنها را از نظر دور داشت. مثلاً اینکه بسیاری از طرح‌های ستاد احیا به دلیل اینکه فقط ۳۰ درصد اعتبارات مصوب پرداخت شد، اجرایی نشدند، دستگاه‌هایی مثل وزارت نیرو و وزارت جهاد آنطور که انتظار می‌رفت قوی عمل نکردند و عملاً در طرح احیای دریاچه از جلب مشارکت مردم و بهره‌برداران غافل شدیم، شاید به همین دلیل است که امروز بسیاری از برنامه‌های از پیش طراحی شده برای دریاچه را به هوا رفته می‌بینیم.

مسعود باقرزاده کریمی میزان آب موجود در دریاچه را در حال حاضر کمتر از یک میلیارد مترمکعب اعلام می‌کند و می‌گوید: «این میزان آب یعنی کمتر از ده درصد تراز اکولوژیک، دریاچه اکنون آب دارد» این در حالی است که دریاچه ارومیه برای رسیدن به سطح تراز اکولوژیک نیاز به ۱۲ میلیارد متر مکعب آب دارد و دولت برنامه‌ریزی کرده بود اما حالا شرایط به جایی رسیده که دریاچه حتی ۱۰ سانتیمتر هم کمتر از سال ۹۲ آب دارد و این یعنی شکست طرح احیای دریاچه ارومیه! اما فرهاد سرخوش به ایرنا می‌گوید: «دریاچه ارومیه یک حوضه آبی بسته است که آب آن از محل بارش مستقیم و روان‌آب ورودی از آبراهه‌ها و رودخانه‌ها به عنوان منابع آب ورودی به دریاچه تأمین می‌شود و با توجه به خشکسالی رخ داده در منطقه، اگر طرح‌های احیای دریاچه ارومیه به موقع اجرا نمی‌شد، اکنون پهنه آبی به نام دریاچه ارومیه وجود نداشت.»اما واقعیت این است که اکنون دریاچه ارومیه در بدترین شرایط ممکن قرار دارد این در حالی است که در فاصله‌ای کمتر از ۱۴۰ کیلومتری این دریاچه در آن سوی مرزها، دریاچه وان ترکیه میزبان دسته‌های چند هزارتایی فلامینگوهاست و ارومیه در عطش آب می‌سوزد.