سیروان؛ نگین گردشگری استان ایلام

این شهرستان از شمال به شهرستان چرداول، از جنوب به شهرستان بدره، از شرق به استان لرستان و از غرب به شهرستان ایلام محدود می شود و دارای دو بخش، چهاردهستان می باشد. فاصله مرکز شهرستان تا مرکز استان حدود 65 کیلومتر می باشد.

 تمامی اراضی این شهرستان به صورت دره ای  نسبتاً وسیع بین دو رشته کوه «چرمین و لنه» از یک سو و « مانشت و سیوان » از سوی دیگر گسترده شده است که به وسیله ی رودخانه ی شیروان و چشمه سارهای جانبی آن آبیاری می‌شود.

اقتصاد این شهرستان وابسته به کشاورزی است. علاوه بر دامداری، کشاورزی به هر دو صورت آبی و دیم انجام می شود و محصولات کشاورزی مانند برنج، گندم، جو، گوجه، نخود، عدس، انار، خیار، گرمک و... تولید می شود.

منطقه عرب رودبار یکی از مناطق پر ثمر این شهرستان است که سالانه تولید انار زیادی دارد که به دیگر شهرستان های استان صادر می شود.

 رود سیمره نیز از این شهرستان عبور می کند. به علت آبگیری سد سیمره بعضی از روستاهای این شهرستان که در حوضه آبریز سد هستند به زیر آب خواهند رفت.

این منطقه دارای درختان بلوط و کوه های بند این منطقه می توان به قلارنگ، سیروان، ریون، لنه، مانشت و چرمین اشاره کرد.

بیشتر مردم شهرستان سیروان کرد زبان هستند که با لهجه کلهری صحبت می کنند؛ مردم روستاهای عرب رودبار( چم شیر، چم روته و داربلوط) به زبان عربی صحبت می کنند که به تدریج در حال تغییر و جایگزینی با زبان کردی می باشد.

شهرستان سیروان با برخورداری از آثار و ابنیه های تاریخی، جاذبه های طبیعی زیبا با تنوع اقلیمی متفاوت کوه و جنگل، یکی از قطب های مهم و نگین گردشگری استان ایلام و حتی غرب کشور است که درهمه ایام به ویژه تعطیلات نوروزی پذیرای هزاران مسافر و گردشگر داخلی و خارجی است.

قلعه سازبن

قلعه بسیار زیبای سازبن بر روی تیغه  ورودی تنگه سازبن و درقسمت شرقی شهر لومار قرار دارد و یکی از آثار به ثبت رسیده ملی است.

موقعیت، جنس مصالح بکار رفته و همچنین شکل قلعه نشان می دهد که از مراکز نظامی و تفریحی شاهان ساسانی بود که باوجود شکارگاه های بکر و طبیعت چشم نواز مرکز خوش گذرانی و نگهبانی شهر کوچکی است که دردرب ورودی تنگه وجود داشته است.

آثار دیوارها، ستون ها و ... این قلعه همچنان باقی مانده است؛ این قله تاریخی با توجه به موقعیت جغرافیای و مکان ساخت آن یکی از قلعه های منحصر به فرد می باشد.

شهر تاریخی سیروان

شهر تاریخی سیروان از شهرهای دوره ساسانی استان ایلام است که در شهرستان سیروان واقع است. این شهر مرکز ایالت ماسبذان بوده و آثار معماری و بناهای آن کاملا مشهود است

شهر تاریخی سیروان(شیروان) در حوزه شمالی استان ایلام و شمال‌شرقی شهر ایلام در دامنه‌های اطراف و لایه‌های زیرین سراب کلان واقع در شهرستان سیروان به صورت نیمه مدفون با بقایای آثار معماری ارزشمند قرار دارد.

وجود آب فراوان و چشمه‌ها و رودخانه خروشان در این شهر یادآور همزادی توأم آب و آبادی در ایران و تلفیق معماری خاص و باشکوه با آب است.

این شهر در دوران شکوه و عظمت خود مرکز ایالت ماسبذان از شهرهای مهم و آباد ایران در دوره ساسانی بوده و وجود پل ها، راه‌ها، محوطه‌ها، قلعه های فراوان و سکونت‌گاههای باستانی در این محوطه گویای اهمیت این شهر است.

سیروان شهری است کوچک که بناهای آن مانند شهرهای موصل و تکریت با سنگ و گچ ساخته شده است. این شهر در سال 21 هجری به تصرف لشکریان ابو موسی درمی‌آید. بر اساس گزارش ها و آثار مکتوب از جغرافیای نویسان اسلامی و خاورشناسان، سیروان شهری مهم و معتبر بود و در عصر ساسانیان رونق بیشتری داشت و موقعیت خود را تقریباً تا قرن چهارم هجری حفظ نموده است.

بعد از حکومت آل بویه به دلیل انتقال مراکز حومتی از غرب ایران؛ بغداد، تیسفون، همدان به نواحی شرق ایران اطلاعاتی در مورد سیروان و دیگر نواحی حاشیه غربی زاگرس در آثار مورخان دیده نمی‌شود.

امروزه در ویرانه‌های این شهر می‌توان کیفیت شهرسازی و ذوق معماری عصر ساسانی را مشاهده کرد. روستای فعلی سرابکلان روی بناهای متعدد و مختلف باقی مانده از این شهر تاریخی ساخته شده است.

در وسط روستا مجموعه اتاق‌های به هم پیوسته‌ای به صورت یک تل بزرگ دیده می‌شود که بر فراز آن پی اتاق های منظم مربع شکل طبقات بالایی ساختمان مشخص و معلوم است. اما طبقه یا طبقات پایین که به عنوان انبار و کاهدان مورد استفاده اهالی قرار می گرفت، هنوز سالم و پابرجا باقی مانده است.

مقایسه معماری شیروان با بناهای دوره ساسانی سبک معماری بناهای سیروان با برخی آثار از جمله شهر باستانی سیمره (دره شهر) و قلعه‌های موجود در پشته‌های کبیر کوه از جمله قلعه شیخ مکان و بهرام چوبین و نیز پل چم آب برده و نزدیکی دره شهر قابل مقایسه است.

سبک بنا، نوع طاق و نوع مصالح ساختمان‌های باقی مانده از سیمره با بناهای سیروان تقریباً یکی است. تمامی بناهای دره شهر (سیمره باستان) از قلوه سنگ ساییده شده ساخته شده است.

قبرستان آهنگران

قبرستان(گورستان) آهنگران یک قبرستان خانوادگی در دو کیلومتری روستای سراب کارزان از توابع بخش کارزان مربو‌ط به عصر آهن) ۳۴۰۰ تا ۲۵۵۰ پیش) است.

دراین قبرستان نزدیک به ۱۰۰ قبر کشف شده است و در هر قبر یک خانواده به صورت دسته جمعی دفن شده اند.
سنگ قبرهای این قبرستان یک تکه و بسیار بزرگ است که هر سنگ قبر بین یک تا پنج تن وزن دارد و مشخص است که این سنگ ها از منطقه مجاور قبرستان تهیه شده اند و به صورت خشکه چین(بدون ملات)، دایره وار و به شکل هرم روی هم قرار گر فته اند.
سنگ گورها بدون حفر زمین بر روی سطح زمین چیده شده است، نحوه دفن ها در این گورستان به صورت نامنظم است و با توجه به اعتقاد انسان های ساکن در زاگرس به عناصر طبیعی، جهت تابش خورشید در نحوه قرار گیری اجساد اهمیت بسیار داشته است به این صورت که اگر فرد در زمان طلوع خورشید فوت می کرد به سمت شرق دفن می شد و در هنگام غروب به سمت غرب دفن می شده است.
بررسی ها نشان می دهد که این گورستان تاریخی بارها توسط حفاران غیر مجاز حفاری شد ه است و اشیا داخل قبر ها به سرقت رفته است.

قبرستان آهنگران یکی از آثار باستانی شاخص شهرستان سیروان است و د ر ایام نوروز می تواند بعنوان یکی از مناطق گردشگری میزبان گردشگران و مهمانان نوروزی باشد.

تل شیروان

تل شیروان یکی از آثار تاریخی سیروان و چهارمین اثر ثبت شده در آثار ملی ایران است. تل شیروان در کنار رود خانه ی سیروان و در نزدیکی شهر تاریخی سیروان واقع شده است  که این اثر مربوط به دوره ی ماقبل تاریخ عصر حجر یا عصر سنگی است و در لایه های بالایی آن آثاری مربوط به دوره ی ساسانی وجود دارد.

این اثر باستانی به علت ارتفاع و مشرف بودن بر شهر تاریخی سیروان و همچنین آب و های بکر این منطقه یکی از تفرجگاههای ساسانی در فصل بهار بوده است که متاسفانه به علت بی توجهی های مسئولان هنوز مورد کاوش قرار نگرفته و به گردشگران معرفی نشده است.

قلعه وازیل

قلعه وازیل مربوط به دوره ساسانیان است و در شهرستان سیروان، روستای سفیدخانی علیا واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۴ مرداد ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت ۹۵۰۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

تنگه سازبن

تنگه سازبن در شمال روستای ورگچ از توابع شهرستان سیروان واقع شده است؛ این تنگه در فصل بهار به یکی از زیباترین مناطق استان تبدیل می‌شود ودر این فصل پذیرای مسافران زیادی از گوشه و کنار استان است.

واژه ی سازبن یک واژه ی کوردی است که بر این تنگه نهاده اند، سازبن تشکیل شده از دو بخش [ساز + بن] است، واژه ی ساز همان ساز محلی است که به شکل قیف است و واژه ی بن به معنی انتها و ته است.

این تنگه را بدان جهت سازبن می گویند چون از بالادست تا انتهای آن در جهت مسیر جریان آب رود به شکل ساز است؛ یعنی هرچه از انتهای تنگه در مسیر جریان حرکت کنیم پهن تر می شود .

رود سیمره مرز ایلام واستان لرستان است، وقتی بر خلاف جریان آب با قایق به سمت بالادست تنگه حرکت کنید کوه های سمت راست متعلق به خاک لرستان و سمت چپ متعلق به استان ایلام است. 

تنگه سازبن این زیبای گمشده در منطقه سیروان به جرات یکی از نقاط بسیار زیبا و بکر استان ایلام است که با طبیعت بدیع و دل انگیزش چشم هر گردشگری را مجذوب زیبایی اش می کند.

تنگه توریستی سازبن اگر امکاناتی هچون جاده دسترسی مناسب و محل اسکان گردشگران داشته باشد می تواند یک منبع توریستی مهم در استان ایلام باشد، البته هم‌اکنون به یکی از نقاط پربازدید در ایام سال تبدیل شده است.

وجود دیوارها و باورهایی از عهد باستان بر دیوارهای تنگه و عرض رودخانه در دل کوه جذابیت ویژه ای را ایجاد می کند که نگاه بیننده را به خود متحیر می سازد .

به جز راه های سخت گذر تنها راه ورود به تنگه استفاده از قایق است که بر زیبایی های این مکان بکر و دیدنی افزوده است.

تنگه برنجان

تنگه برنجان در پایین تر از روستای چم شیر منطقه عرب رودبار قرار گرفته که رودخانه سیمره از آن می گذرد.

زیبای ها و جاذبه های این تنگه و همچنین وجود قایق تفریحی در این تنگه این روزها چشم هر گردشگر را به خود خیره کرده است.

تنگه شمشه

تنگه شمشه از مکان‌های زیبای طبیعی سیروان است که کوه چرمین را به دو قسمت تقسیم می‌کند.

هوای مناسب آب زلال آن در دو فصل بهار و تابستان برای هر بازدید کننده ای خاطره انگیز است.

این محل در محل برش عرضی کوه لنه که سبب خروج رودخانه زنگوان از آن به سمت زهکش رودخانه چرداول شده است به خاطر  تأثیرات آب بر سنگهای آهکی بستر خود شکل‌های زیبایی به صورت استخر، رودخانه ای شکل داده که همراه با آثار قدیمی که بر دیواره‌های اطراف تنگه به جای مانده دارای جذابیت قابل توجهی است

چشمه «به ره زا» هم چشمه آب شیرینی است  که در دهانه جنوبی تنگه شمشه واقع است زیبایی این تنگه را صد چندان کرده است.

وجود این چشمه و رود زیبای که از وسط تنگه می‌گذرد و بناهای تاریخی که در این منطقه وجود دارد و همچنین وجود پرندگان گوناگون در این منطقه زیبایی بخصوصی به آن داده است که نظر هر بیننده ای را به خود جلب می‌کند.

امامزاده سیده صورت بانو (س)

بقعه امامزاده سیده صورت بانو (س) در روستای گوراب از توابع شهرستان سیروان بنا شده و فاصله آن تا شهر لومار 7 کیلومتر است.

امامزاده سیده صورت بانو را به عنوان اولین امامزاده زن در ایلام می توان نام برد. بقعه این امامزاده قدیمی نیست و جدیدا ساخته شده است، زیرا بر اثر تخریب حرم قبلی آن کمتر کسی از وجود این امامزاده خبر داشت و بر اساس روایتی که وجود دارد این امامزاده به خواب یکی از بزرگان محل آمده و از او خواسته تا حرم ایشان را درست کند.

بنا به گفته معتمدین این روستا شجره نامه این امامزاده را از قم توسط مراجع ذی صلاح تهیه کرده و اقدام به ساخت بنا برای این بانوی بزرگوار کرده اند.

بارگاه مبارکه این بزرگوار بنابه گفته مطلعین مذهبی استان پس از بارگاه متبرکه حضرت معصومه (س) دومین بارگاهی است که برای یک امامزاده خانم در ایران ساخته شده است و به دلیل کرامات فراوان در بین مردم ایلام خیلی مورد توجه است.

امامزاده عباس (ع) سیروان

امامزاده عباس (ع) ازنوادگان حضرت امام زین العابدین(ع) است که درکنار روستای عباس آباد ومشرف به رودخانه سیروان در8 کیلومتری غرب لومار واقع گردیده است.

آب وهوای این منطقه معتدل وسرسبزبوده ودارای طبیعتی باصفا وخرم است. سالیانه زائران درگوشه وکناراستان واستان‌های مجاور برای زیارت و عرض ارادت به این مکان مقدس می آیند.

نوسازی ساختمان این امامزاده توسط مدیریت اوقاف وامورخیریه استان ایلام آغازشد و در کنار این امامزاده قبرستانی با قدمت چند صد ساله وجود دارد.

امامزاده سیدعلی(ع)

بقعه امامزاده سید علی (ع) که از امامزادگان با کرامت واقع در استان ایلام است مورد توجه زائرانی از استان ایلام و سایر استانهای همجوار است.

 این بقعه متبرکه در بلندی مشرف به شهر لومار و محله درویشان و رودخانه سیمره در شهرستان سیروان واقع شده است و این امامزاده از نوادگان امام سجاد (ع) می‌باشد.

 کرامات بسیار ایشان هر روزه دوستداران اهل بیت علیهم السلام را با پای پیاده به این مکان زیارتی می کشاند. فاصله ی بقعه ی متبرکه ی سید علی (ع)از شهر لومار حدود سه کیلومتری است و قبرستانی قدیمی‌ای در اطراف امامزاده قرار گرفته است.

امامزاده عباس (ع) عرب رودبار

امامزاده عباس (ع) عرب رودبار در روستای چم شیر و در فاصله 25 کیلومتری از شهر لومار واقع شده است.

امامزاده عباس عرب رودبار مربوط به سدهای متاخر دوران تاریخی پس از اسلام است.

این امامزاده در سال 1386 بعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

امامزاده محمدباقر (ع)

بقعه امامزاده محمد باقر (ع) در جنوب روستای سفید خانی شهرستان سیروان و با فاصله 30 کیلومتری از شهر لومار واقع شده است و نسبت به روستا سفید خانی در سطح پائین تری بر روی شیب ملایم قرار گرفته و مشرف بر رودخانه کارزان است.

با توجه به واقع شدن روستا در دامنه کوه و وجود ارتفاعات و رودخانه کارزان، منطقه از آب و هوای نسبتاً مرطوب برخوردار است و از بارندگی مناسب بهره مند می باشد.

این مکان زیارتی مورد احترام اهالی بوده و در حال حاضر اطراف بقعه قبرستان اهالی روستا قرار دارد. بنای فعلی آن به نظر می رسد که متعلق به دوره صفویه تا قاجاریه باشد.

 رودخانه کارزان واقع در 200 متری بقعه امامزاده نزدیکترین محل تأمین آب آن می باشد. خاک منطقه زراعتی بوده و سفالهایی مربوط به دوره اسلامی در آن یافت شده است.

 این اثر در تاریخ 14 مرداد 1382 به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

امامزاده حاجی حاظر(ع)

امامزاده حاجی حاضر(ع) نیز یکی از مکان های زیارتی شهرستان سیروان می زباشد که در بین روستاهای لرینی و سرابکلان قرار دارد.

گذشتن رودخانه سیروان از پایین تپه ای که بقعه ی امامزاده روی آن قرار دارد و وجود مناظر زیبا و سر سبز ، آن را به یکی از مکان های گردشگری شهرستان تبدیل کرده است.

امامزاده زید بن علی(ع)

بقعه امامزاده زید بن علی (ع) در حدود سه کیلومتری شهر لومار مرکز شهرستان سیروان  بر روی تپه ای مشرف به رودخانه سیمره و در نزدیکی امامزاده سید علی (ع) قرار دارد.

این مکان زیارتی مورد احترام اهالی بوده ولی فعلا فاقد ساختمان و ضریح می باشد.