بهروز افخمی فیلمی با موضوع جنگ می‌سازد/ افخمی چگونه با آوینی آشنا شد؟

به گزارش گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا؛ سری جدید برنامه باهمستان سینما به تهیه‌کنندگی محمدجواد عبدالرحمانی در نخستین گفت‌وگو با اجرای محمدرضا مقدسیان، مجری و منتقد سینما، میزبان بهروز افخمی، کارگردان سینما، بود.

«آذر، شهدخت، پرویز و دیگران» و «روباه» از آخرین فیلم‌های بهروز افخمی بودند که این کارگردان ساخته است.

بهروز افخمی در پاسخ به این که شما گفته‌اید اهل منظور در سینما نیستید، منظورتان از منظور چیست؟ گفت: در واقع منظورم مربوط به داستان فیلم است. اگر واقعی باشد باید یک تجربه را به بیننده منتقل کند و درد انسان‌ها را حس کند. اگر واقعی برخورد کنید مجبور می‌شوید تاوان‌های سنگینی را پرداخت کنید. این مساله باعث می‌شود شما بزرگ شوید و پخته‌تر عمل کنید. البته هر فیلم باعث همزاد پنداری بیننده می‌شود، این مهم بعدها در زندگی به درد می‌خورد. داستان واقعی شما را پیرتر می‌کند با تجربه‌تر، به گفته حضرت امیر آنچه از علم بالاتر است، تجربه است.

وی در مورد نحوه آشنایی با شهید مرتضی آوینی گفت: حدود ده سال قبل از ساخت فیلم عروس من در قسمت تدوین کار می‌کردم و مرتضی در جهاد سازندگی مشغول بود و در دانشگاه هنرهای زیبا تحصیل کرده بود. چند ماه به شروع جنگ مانده بود او فیلمی در مورد درگیری خوانین فارس با رعیت‌ها ساخته بود به نام «خان گریزها» و به دنبال شخصی بود که فیلمش را تدوین کند و من این‌کار را انجام دادم و این شروع همکاری و آشنایی ما بود.

سیدمرتضی با شروع جنگ به همراه گروهش به قصرشیرین رفت و ما به آبادان رفتیم که تلویزیون راه‌اندازی کنیم. به هر حال خبرنگار خبر بودم و انقلابی برای نگه داشتن روحیه رزمندگان و مردم با کلی فیلم غیرقابل پخش حرکت کردیم. قرار بود به صورت محلی پخش داشته باشیم تعدادی از فیلم‌ها باید از طرف کمپانی‌های آمریکایی اجازه پخش می‌گرفتند و ما می‌دانستیم اگر به صورت سراسری پخش شود شاید جریمه شویم. در هرحال موفق به پخش نشدیم چون شهر محاصره شده بود و تانک‌های عراقی آمده بودند روی جاده و ما مجبور شدیم از جاده اصلی دور بزنیم و از شادگان وارد آبادان شدیم. در این مدت شهر تخلیه شده بود و گروه‌های مختلفی در شهر سنگر تشکیل داده بودند و نیروهای عراق آنتن خسروآباد را با تانک زدند و ما هم مشغول تماشای پیشروی عراق شدیم.

در این مدت سیدمرتضی در قصر شیرین بود و ماشین آهویی حمل کننده گروهش مورد اصابت تانک قرار گرفته بود و از بین گروهش یک نفر شهید و اسیر داده بود. من حدود سی روز سید را ندیم چون هر کدام در جهت‌های مختلفی بودیم.

اولین سریال جنگی که ساختم با اسم «ما ایستاده‌ایم» تعدادی نگاتیو بود که از ماجراهای خرمشهر و آبادان تا سقوط خرمشهر گرفته بودیم و در پنج قسمت چهل دقیقه‌ای تهیه شد.

در آن زمان فیلم‌ها تیتراژ نداشت یعنی اسمی دیده نمی‌شد که ریا نشود. مجموعه «حقیقت» کنایه‌ای به بنی‌صدر بود که می‌گفت نمی‌گذارند مردم حقیقت را بفهمند و این برای سیدمرتضی خیلی ناراحت کننده بود و با نشان دادن واقعیت درون جبهه خواست این حرف را باطل کند. در مستند حقیقت به عنوان تدوینگر با شهید همکاری داشتم ولی در مجموعه روایت فتح نبودم.

این کارگردان سینما در پاسخ به این سوال که به نظر شما آیا کسانی که جنگ را تجربه نکرده‌اند می‌توانند در مورد جنگ فیلم بسازند؟ ادامه داد: شاید این افراد ترسی از روبه‌رو شدن با مهلکه را دارند و بخواهند چیزهایی را به مردم نشان دهند که با نگاه دیگری با آن روبه‌رو می‌شویم. در سینمای داستانی شاید نگاه‌های متفاوت خریدار داشته باشد ولی چون سینمای مستند ملاک تشخیص قرار می‌گیرد معمولا با افراد باتجربه جواب می‌دهد.  کسانی که مستند دنیا در جنگ را از جنگ جهانی دوم ساختند خود تجربه حضور در جنگ را داشتند ولی بعد از آن فیلم‌های دیگری که از جنگ جهانی دیدم توسط افرادی که جوان بودند و سابقه حضور در جنگ را نداشتند ساخته شده بود و خوب از آب در نیامده بودند.

کارگردان شوکران در مورد فیلم‌سازان دفاع مقدس در کشور خودمان گفت: از ابتدا به جز ابراهیم حاتمی‌کیا و رسول ملاقلی‌پور، کاربلد ساخت فیلم جنگی نداشتیم. این دو نفر خود جنگ را درک کرده‌اند و در آن حضور داشته‌اند. اکثر افراد یا در زمان جنگ به دلیل ترس آن را تجربه نکردند یا مشغول سینمای خصوصی خود بودند یا افرادی بودند که در عین تجربه حضور در جنگ فیلمسازی نمی‌دانستند. این دو کارگردان تجربه دسته اول داشتند.

وی در پاسخ به این سوال که جنگ به فیلم سازها چگونه کمک کرد؟ گفت: البته کمک کرد ولی در سینما خیلی کمتر، جنگ باعث پدید آمدن نسلی شجاع و با تجربه روبه‌رو شدن با سختی شد. همانطور که در این شعر هم می‌خوانیم «اندر بلایای سخت پدید آید فضل و بزرگی مردی و سالاری».

بهروز افخمی در پاسخ به این سوال که آیا خود جنگ را تجربه کرده، ادامه داد: من یک ماه اول جنگ آبادان بودم بعد یک‌بار برای آزادی بوستان و سوسنگرد به منطقه رفتم و حدود چند هفته هم قبل از عملیات والفجر مقدماتی بودیم. ولی در مجموع فکر نمی‌کنم جزو کسانی باشم که صلاحیت داشته باشم در مورد جنگ بسازم.

وی در پاسخ به سوال اگر پیش بیاید فیلم جنگی می‌سازید؟ گفت: بله من به عنوان فیلمبردار به منطقه رفتم ولی هیچ‌وقت نجنگیدم. تعدادی از همکاران مثل محمد داودی آرپی جی دست می‌گرفتند و می‌جنگیدند. من اصلا تفنگ دست نگرفتم. یکبار هم که به شوخی اسلحه به سمت دشمن گرفتم با شلیک رگباری باعث شدم خمپاره‌های زیادی از سمت دشمن دریافت کنیم.

سازنده فیلم عروس در مورد اینکه چرا تاکنون فیلم جنگی نساخته؟ گفت: از اواخر جنگ روی یک موضوع جنگی کار می‌کردم با محوریت آزادسازی آبادان ولی هر دفعه نمی‌شد. اسم فیلم گرگ و میش بود. الان به نام خمسه خمسه تغییر کرده و سه یا چهار سال است در حال ساخت هستم ولی به سرانجام نرسیده است.

وی در مورد فیلم ساخته شده با موضوع گفت‌وگو با امام خمینی ادامه داد: در یک برنامه تلویزیونی محمد داودی از خاطره فیلمبرداری از پیام امام و از دست دادن باطری در موقع ضروری گفت و من همین خاطره را به فیلم «یازده دقیقه و سی ثانیه» تبدیل کردم.

افخمی از خاطراتش در کنار مرحوم صمدی گفت: یکی از شاخصه‌های ایشان سرصحنه این بود که با تکلیف مشخص حاضر می‌شدند، یعنی در ذهن‌شان فیلم را ساخته بودند و می‌دانستند چه کاری می‌خواهند انجام دهند. البته اگر کسی از گروه نظر درستی داشت این نکته را لحاظ می‌کردند و حرف همه را در عین کامل بودن برنامه می‌شنیدند.

گفتنی است سری جدید برنامه باهمستان سینما هر هفته سه‌شنبه‌ها ساعت ٢٢ به‌صورت زنده از شبکه جام جم روی آنتن رفته و در بخش‌های مختلفی به مساله سینما و تئاتر می‌پردازد. «باهمستان سینما» با تغییراتی نسبت به دوره گذشته روی آنتن آمده و بخش‌های متنوعی را برای مخاطبان داخل و خارج از کشور مدنظر قرار داده است.