افزایش حاشیه نشینی اطراف شهر مشهد/ مسئولیت استان قدس در برابر حاشیه نشینان چیست؟

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری برنا، بیراه نیست اگر بگوییم شهر مشهد قطب گردشگری مذهبی در ایران است و روزانه گردشگران و مسافران بسیاری از شهرها و کشورهای مختلف به هوای زیارت و سیاحت به این شهر سفر کرده وبه دنبال آن پول زیادی را در این شهر هزینه می کنند، اما از سوی دیگر کمی که از مرکز شهر مشهد دور شده و به سمت مناطقی همچون طبرسی، شهرک قدس، جاده سیمان، دره وی، سیس آباد و خواجه ربیع و سیدی...  که می رسی، شاهد فقر افسار گسیخته، اعتیاد، ناهنجاری های اجتماعی، محرومیت، بافت فرسوده، منظر بدنمای شهری و خلاصه انواع آسیب های اجتماعی هستیم، موضوعی که برای شهری همچون مشهد  بسیار نامطلوب است.

این ضعف معیشتی در حاشیه شهر مشهد یک سوال را در ذهن ایجاد می کند که درآمد حاصل از گردشگری مذهبی این شهر صرف چه می شود و در آمد آستان قدس رضوی کجا هزینه می شود .

این نهاد سه نوع درآمد کلی دارد: نذورات، وقفیات و سودهای حاصل از فعالیت‌های صنعتی، تجاری و خدماتی. گفتنی است که مایه‌های اصلی فعالیت‌های گسترده اقتصادی آستان قدس رضوی همان نذورات و وقفیات است. که نذورات مالی شامل، هدایای منقول، اعم از پول و جنس است که برای برآمدن حاجتی، یارفع نیاز رفاهی یا خدماتی زائران اماکن مقدسه یا مراسم مذهبی، توسط نذر‌کننده تقدیم می‌شود. اما وقف هدیه اموال غیرمنقول به اولیاءالله است که تحت مدیریت متولیات مشخص، برای مصرف تعیین‌شده توسط واقف یا مصارفی که متولیان لازم می‌دانند تقدیم می‌شود. به این دونوع وقف، وقف خاص یا وقف عام گفته می‌شود. 

با توجه به ارادت مردم ایران و حتی بسیاری از مردم منطقه، به امام رضا(ع) میزات نذورات تقدیم شده به این آستان به عنوان تنها یکی از منابع درآمد این نهاد در تصور نمی گنجد .

محل هزینه درآمدهای آستان قدس 

هرچند که ابراهیم رئیسی تولیت آستان قدس رضوی در اسفند 96 در برنامه نگاه یک که از شبکه یک سیما و با موضوع تشریح عملکرد دوساله این نهاد پخش شد،، در بخشی از سخنان خود گفته بود، کاراصلی آستان قدس رضوی در معاونت امداد مستضعفان و توانمندسازی محرومان است که با ایجاد اشتغال می‌توان آن‌ها را خودکفا کرد.

وی با اشاره به فعالیت‌های صورت گرفته در حوزه اشتغال‌زایی در آستان قدس رضوی افزود: بودجه آستان قدس کمتر از یک‌هزارم بودجه دولت است اما با همین بودجه فقط در بخش معاونت امداد مستضعفین تا بهمن‌ماه ۸۰۰ شغل ایجادشده و تا پایان سال ۱۰۰۰ شغل ایجاد می‌شود.

او همچنین از افزایش 25 درصدی میزان صادرات شرکت‌های آستان قدس به کشورهای همسایه ۲۵تا پایان سال 96 خبر داده بود.

رفع معضلات اجتماعی وظیفه ذاتی آستان قدس نیست اما...

علی تاجرنیا در گفت وگو با خبرنگار اجتماعی برنا با بیان اینکه هر انسانی طبیعتا ترجیح می دهد خود و خانواده اش در شرایط مناسب تر و مساعدتری زندگی کنند، لذا هیچ حاشیه نشینی ای انتخابی نیست، بلکه یا به دلیل سختی شرایط در محل زندگی اصلی صورت می گیرد  یا به امید داشتن زندگی بهتر در یک شهر بزرگ تر رخ می دهد گفت : حجم زیادی از ثروت در پایتخت و کلان شهرها وجود دارد درحالیکه بسیاری از افراد ساکن در روستاها و شهرهای کوچک هستند و درآمدشان کفاف زندگی های حداقلی شان را نمی دهد.  این افراد به امید کسب درآمد بیشتر به شهرها روی می آورند تا بتوانند زندگی بهتری داشته باشند، اما متاسفانه آنچه رخ می دهد آن است که متناسب با شهرنشینی انتظارات افرادی که مهاجرت کرده اند به نسبت گذشته بالاتر می رود اما به نسبت آن نمی توانند درآمد بیشتری کسب کنند لذا با اینکه برحسب ظاهر به نظر می رسد وضع شان از گذشته بهتر شده است اما باز هم آنها راضی تر و شادتر نیستند، لذا یک مهاجرت اجباری رخ  می دهد اما نمی تواند به نحو درستی رضایتمندی ایجاد کند.

نماینده اسبق مردم مشهد در مجلس در خصوص وظیفه آستان قدس در قبال محرومان و حاشیه نشینان مشهدی اظهارکرد:این  نهاد  متولی حل معضلات اجتماعی در مشهد و شهرهای دیگر نیست و این مساله وظیفه ذاتی این نهاد نیست، آنچه این انتظار را از آستان قدس ایجاد کرده است آن است که وجود حضرت رضا(ع) و مرکزیت شهر مشهد، یکی از دلایل مهاجرت افراد از شهرستان های دورتر و روستاها به حاشیه این شهر است، لذا به نظر می  رسد که آستان قدس در بخشی از این مهاجرت و سکنی گزیدن در حاشیه شهر مشهد موثربوده است و به همین دلیل توقع و انتظار می رود که در این حوزه همکاری داشته باشد.

وی با تاکید براینکه ساختار نهادهایی مانند آستان قدس به گونه ای است که وقتی محل کسب درآمد است خودشان را از قوانین مربوط به مالیات و عوارض و امورات قانونی معمولا مستعفی کرده و قانون هم بنا برتوصیه هایی آنها را مستثنی می کند، اما وقتی به هزینه کردن می  رسد معمولا با نگاهی بسته هزینه ها را عمدتا حول و حوش مسائلی می دانند که مورد نظر تولیت آستان قدس است چنین ادامه داد :  از سوی دیگر وقتی بحث کمک به حاشیه نشینان و شهروندان مشهدی است این نهاد معمولا منابع ناکافی در اختیار می گذارد با این توضیح که مصارف درآمدهای آستان قدس مشخص است، مثلا برای رفاه حال زائران امام رضا و ... است ودر واقع جای مصارف این درآمدها را به نوعی تعریف می کنند که شامل حاشیه نشینان و محرومان مشهد نمی شود.

این فعال سیاسی اصلاح طلب تاکید کرد: اگر بدانیم که بخش عمده ای از فعالیت های اقتصادی آستان قدس از منظر معاف شدن از حقوق و امورات کمرگی و مالیات و عوارض است، طبیعتا می توانیم بگوییم بخشی از وظیفه کمک به محرومان می تواند برعهده این سازمان قرار بگیرد.

وی درباره کمک های آستان قدس به محرومان در زمان انتخابات گفت:آستان قدس وظیفه و حق دخالت در انتخابات را ندارد اما متاسفانه درآمدهای آن و  دستگیری متولیان آستان قدس از حاشیه نشینان شهر مشهد در زمان انتخابات هم نه برای کمک به آنها بلکه برای جمع آوری رای برای یک جناح خاص سیاسی رخ می دهد و این موضوع باعث شده جایگاه آستان قدس، امروز از یک نهاد فراجناحی تبدیل به یک حزب سیاسی در انتخابات ها شده است و متاسفانه کمک کردن شان به مردم حاشیه شهر نیز با نگاه ابزاری و براساس کسب رای است.

وی با بیان اینکه حاشیه نشینی معضل تمام شهرهای بزرگ کشور ازجمله مشهد است، عنوان کرد: برای رفع این معضل در وهله اول باید توزیع عادلانه امکانات در تمام شهرهای کشور صورت گیرد، به گونه ای که مردم شهرهای کوچک هم بتوانند از امکانات رفاهی حداقلی برخوردار باشند و به خاطر این مساله به حاشیه شهرهای دیگر کوچ نکنند.  

تاجرنیا با اشاره به اینکه حضور بنگاه های اقتصادی و کلان در شهرهای بزرگ باعث می شود که بخش مهمی از مسائل اقتصادی در شهرها رقم بخورد که این موارد برای مردم شهرهای کوچکتر و روستاها ایجاد جاذبه می  کند، بیان کرد: لذا باید فرایندهایی ایجادکنیم که بتوانیم به وسیله ایجاد شهرهای استاندارد اقماری مناسب در حاشیه شهرهای بزرگ شرایط مناسبی ایجاد کنیم که از حاشیه نشینی در شهرهای بزرگ که عمدتا همراه با ناهنجاری های فرهنگی و اجتماعی زیادی است جلوگیری  کنیم.

وی اضافه کرد: بخش دیگر این است که ما بتوانیم برای مسائل مربوط به نقشه جامع شهری یک فکر اساسی کنیم، اینکه متناسب با حضور جمعی از حاشیه نشینان در یک منطقه عمدتا سعی می کنیم نقشه جامع شهر را تغییر داده و مبتنی براین پدیده کنیم اشتباه است، زیرا این انتظار را ایجاد می کند که افراد بیشتری در این قسمت ها حضور یافته تا بتوانند از برکات و نعمات حضور در شهرها بهره مند شوند.

این فعال سیاسی اصلاح طلب گفت: وقوع همه این اتفاقات در دست دولت و شهرداری ها نیست، بلکه باید تمامی ارگان ها دست به دست هم دهند، و نسبت به حل مسائل اقتصادی و مسائل عمیق اجتماعی که به شدت به فرهنگ ما آسیب می رساند اقدام کنند .

 براساس این گزارش، با توجه به اینکه شهر مشهد مهم ترین شهر گردشگری مذهبی در ایران است که از وسعت قابل توجهی نیز برخوردار است باید نسبت به فقرزدایی و  حل معضل حاشیه نشینی در آن بسیار زودتر اقدام می  شد، زیرا این شهر گنجینه ای دارد که برکت حضورش ثروت فراوانی را نصیب این شهر می کند، برکتی که باید در راه رفع معضلات شهر و کمک به شهروندان محروم آن هزینه شود و حل نشدن این آسیب از نمای شهر بر نگاه گردشگران مذهبی اثر گذار است .