ناف قوم ایرانی را با شعر، وزن و قافیه بریده‌اند

به گزارش سرویس فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا؛ نشست تخصصی نقد و بررسی «شعر طنز بعد از انقلاب» به مناسبت آغاز هفته هنر انقلاب اسلامی با حضور یوسفعلی میرشکاک، مرتضی امیری اسفندقه، ناصر فیض و اکبر کتابدار سه شنبه (۲۰ فروردین ۱۳۹۸) در سرای کتاب موسسه خانه کتاب برگزار شد.

در ابتدای این نشست اکبر کتابدار روزنامه نگار و پژوهشگر با بیان اینکه آغازین روز شعر فارسی با شعر طنز آغاز می شود، قبل از اینکه شعر فارسی به زبان مکتوب در بیاید به صورت  شعر طنز بوده که در زمان گذشته آن را فکاهه می‌خواندند.

وی با بیان اینکه در گذشته فکاهه را زیرمجموعه شعر نمی‌دانستند، گفت:  بیش از ۷۰ یا ۸۰ سال است که شعر طنز به حساب می‌آید، در حال و هوای انقلاب برخی از شعارها حال و هوا و دورن مایه طنز داشت اما بعد از انقلاب شعر طنز از زمانی جدی می شود که دستگاه طنز شکل می گیرد و زنده یاد ابوالفضل زرویی نصرآباد دفتر طنز را راه اندازی می کند. بعد از این اتفاقات به طنز به صورت جدی نگاه می شود.

کتابدار ادامه داد: زمانی که به نشریات دوران گذشته نگاه می کنیم می بینیم به طنز نگاه فکاهی داشتند و طنز جایگاه، معنا و مفهوم کنونی را در آن دوران نداشت.

از ابتدای حضور زبان فارسی، طنز داشتیم

در ادامه این نشست، ناصر فیض مدیر دفتر طنز حوزه هنری و شاعر طنزپرداز گفت: در گذشته عده ای معتقد بودند که طنز جایگاه رسمی و متمرکز در شعر ندارد، در  طول تاریخ ادبیات همانطور که شکل‌های دیگر ادبیات مطرح بوده طنز هم در دوره ای درخشان و در دوره ای کمتر دیده می شد. اما از ابتدای حضور زبان فارسی ما طنز داشتیم و پابه پای آن حرکت می کرد.

وی ادامه داد: در قرن های هفتم و هشتم با حضور عبید ذاکانی طنز به صورت جدی مطرح می شود اما با طنزی که امروزه می شناسیم فرق داشت. طنز مطبوعات در دوره مشروطه رخ می شد که با عامه مردم و جامعه به صورت مستقیم سروکار دارد اما همه این نوع طنز ها به جایگاه کنونی طنز ختم نشد.

فیض بیان کرد: دفتر طنز حوزه هنری بعد از انقلاب به  پیشنهاد زنده‌ یاد ابوالفضل زرویی نصرآباد راه‌اندازی شد تا نه فقط از شعر طنز بلکه از طنز حمایت کند. این دفتر با این هدف کار خود را شروع کرد که استعدادهای این حوزه ها را شناسایی یا پرورش دهد که تا حدی به این هدف دست پیدا کرد. تاسیس این دفتر باعث شد به طنز نگاه جدی تری شود. در سطح کشور جوان هایی که در مطبوعات، رادیو و تلویزیون کار می کنند  به نوعی کسانی هستند که از این دفتر عبور کردند و همکارهایی با دفتر طنز حوزه هنری داشتند. این افراد آثاری خلق کردند که مخاطبان خود را دارد.

مدیر دفتر طنز حوزه هنری بیان کرد: به ‌نظرم جایی مانند دفتر طنز بی تردید بودنش بسیار بهتر از نبودش است. در نهایت در دفتر طنز سعی شد از کسانی که در حوزه طنز صاحب نامند و آثار خوبی خلق کرده‌اند استفاده شود تا جوانان پای صحبت‌های آنان بشینند و از گفته‌های آن‌ها استفاده کنند.

وی گفت: یک نگاه سطحی به کارهای قبل از انقلاب خوب نشان می‌دهد ما از طنزهایی که درباره اجاره خانه، گرانی، ارزانی و... است خوشمان نمی‌آید و دیگر در میان مردم خریداری ندارند و دغدغه طنزپردازان نیستند. بعد از انقلاب در طنز به این موضوعات کمتر توجه شد و طنز پردازان سعی کردند به دغدغه های مهمتری توجه و از ظرفیت های زبان فارسی در طنز استفاده کنند.

ناف قوم ایرانی را با شعر، وزن و قافیه بریده اند

یوسفعلی میرشکاک شاعر، نویسنده و طنزپرداز نیز در این نشست گفت: ما ایرانی‌ها از قدیم هرگاه زورمان به پدیده‌ای نمی‌رسید آن را به سخره می‌گرفتیم و بر همین مبنا مشکلاتی که در چند دهه اخیر به وجود آمد مایه تقویت هجو، هزل، طنز، جوک، لطیفه و متلک شد. شاید در هیچ دوره ای به اندازه سی چهل سال اخیر جک، لطیفه، مینیمال، متلک و.. نداشته باشیم.

میرشکاک ادامه داد: بعد از انقلاب اولین کسی که علم را برداشت و فکاهه را راه انداخت کیومرث صابری بود. او با کار خود، میزان تحمل مسئولان حکومتی ایران پس از انقلاب را تا حدّی بالا برد؛ به‌گونه‌ای که اگر طنز او فقط گزنده بود تا این اندازه تأثیرگذار نمی شد. وی فکاهه را تبدیل به طنز کرد. بعد از او اهل استعداد روی کار آمدند و دفتر طنز را به وجود آوردند.

وی حضور ناصر فیض در عالم طنز را باعث برگ و بار دادن به دفتر طنز دانست و گفت: از روزگار مشروطه به بعد عده ای توقع و تصورشان این بود که طنز همان فکاهه است و دنبال سوژه های دست مایه می گشتند. این کار برای آغاز و مشق خوب است اما طنز به یک روحیه بسیار جدی نیاز دارد.

میرشکاک افزود: طنز موزون و شعر طنز به نسبت نثر طنز بیشتر گسترش پیدا کرد چرا که ناف قوم ایرانی را با شعر، وزن و قافیه بریده اند و ترجیح می دهد ایمان، عشق، آیین و... را در ساحت شعر ببیند و طنز را یک طنز موسیقیایی و موزون می خواهند.

این طنز پرداز عنوان کرد: توجه و تامل در شعر طنز بعد از پیروزی انقلاب اسلامی بیشتر شد و همه کسانی که در راس امور فرهنگی بودند به این مساله توجه خاصی نشان دادند این امر در گفته ها و آثارشان مشاهده می شود. میدان طنز در هیچ دوره ای به اندازه دوره کنونی آزاد نبود و ما شاهد آزادی بیان و  آزادی پس از بیان هستیم و فضای دم و قلم زدن برای اهل قلم وجود دارد.

وی در پایان گفت: طنزپرداز سه چیز را باید جدی بگیرد، حکمت، انتزاع و استعاره.  اگر زبان، زبان استعاری نباشد طنز شکل نمی گیرد.

مرتضی امیری اسفندقه شاعر از دیگر سخنرانان این نشست گفت: فکر می‌کنم حضور من در اینجا خود یک طنز باشد زیرا من آنطور که باید و شاید اطلاعات دقیق درباره شعرطنز ندارم، طنز خاص مردم دردمند است، قبل از آنکه بخنداند دل مخاطب را می‌لرزاند.

گفتنی است؛ هفته هنر انقلاب اسلامی همزمان با سالروز شهادت مرتضی آوینی برگزار می‌شود و تا تاریخ ۲۷ فروردین ادامه خواهد داشت. همزمان با این مناسبت به همت حوزه هنری انقلاب اسلامی و همکاری موسسه خانه کتاب نشست‌های تخصصی با موضوع کتاب برگزار می‌شود.