اتفاقاتی بدتر از برده داری در محلات پر خطر تهران/ گدایی با نوزاد مرده برای تامین پول مواد/ کاهش ۷۰ درصدی فروش کودکان پس از راه اندازی کمپین شیر خشک

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری برنا؛ تغذیه سالم حق همه کودکان است اما در جامعه‌ای که هر روز بر آمار آسیب‌های اجتماعی افزوده می‌شود، این حق طبیعی از برخی کودکان که در نواحی پر خطر زندگی می‌کنند سلب شده است؛ کودکانی که به اعتیاد اجباری کشانده می‌شوند اما چه راه حلی برای خروج از تنگنا وجود دارد؟

تولد کودکان از مادران معتاد چند سال است که مورد توجه سازمان‌های مردم نهاد قرار گرفته است. کودکانی که پس از تولد، ناچارا شیر مادران معتاد را تغذیه می کنند و به اعتیاد کشانده می‌شوند اما داستان به این جا ختم نمی‌شود؛ این کودکان برای تامین مواد مخدر مادر، فروخته می‌شوند و در زندگی اسفناکی که هیچ اختیاری در ایجاد آن ندارند گیر افتاده‌اند. اما برای نجات این کودکان چه می توان انجام داد؟ فاطمه دانشور، عضو سابق شورای تهران، خیر کارآفرین موسس و مدیرعامل  بنیاد خیریه مهرآفرین برای حل این معضل حدود سه سال پیش کمیپن شیر خشک را راه‌اندازی کرد اما این کمپین چگونه می‌تواند به نوزادان مادر معتاد کمک کرد؟

رئیس بنیاد خیریه مهرآفرین قبل از گفتن از کمپین شیرخشک و اهداف و عملکرد این کمپین تاکنون با بیان اینکه مشاهده آسیب‌های اجتماعی به‌خصوص در بستر شهر و کمرنگ کردن آسیب‌های اجتماعی، سال‌هاست دغدغه‌ام است. به‌خاطر همین زمزمه ذهنی، تصمیم گرفتم وارد شورای شهر تهران شوم تا راهی برای باز شدن گره‌های آسیب‌های اجتماعی از بستر شهر بیابم چنین به برنا گفت: یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌ها، تامین شیر خشک برای کودکان خانواده‌های بی‌بضاعت به‌خصوص متکدیانی که با کودکانی در آغوش در شهر تکدی‌گری می‌کردند بود، زیرا حالت جسمی و سلامت این کودکان در آن وضعیت، مشاهده زنانی که کودکان‌شان را بر دوش می‌کشیدند و در خیابان‌ها و سرچهارراه‌ها تکدی‌گری می‌کردند هر روز در ذهنم مرور می‌شد و سعی داشتم برای وضعیت این کودکان کاری انجام دهم زیرا سختی که این کودکان تحمل می‌کنند، وضعیت جسمی و سلامت آنها را از حالت عادی خارج می‌کند. به‌خصوص که اکثر این کودکان، فرزند والدین معتاد هستند.

دانشور با گفتن ازاینکه یکی از موضوعاتی که در بحث آسیب‌های اجتماعی قابل توجه است و کمتر به آن توجه می‌شود، کودکان دارای والد معتاد به خصوص مادر مبتلا به اعتیاد است ادامه داد: درخصوص اعتیاد مردان، بررسی‌ها و پرداخت‌های گسترده‌ای صورت گرفته است اما به اعتیاد زنان کمتر توجه شده است. هنگامی که در خیلی از محافل و نهادها در مورد اعتیاد زنان صحبت می‌شود گویا همه شاهد اتفاق جدیدی هستند و برای‌شان باور پذیر نیست؛ حال تصور کنید این مادر معتاد بارداری ناخواسته و یا بارداری ناشی از تجاور و تن فروشی داشته باشد و کودکانی متولد شوند که اعتیاد و بیماری‌های مادر را دریافت می کنند.

عضو سابق شورای شهر تهران اضافه کرد: وقتی این کودکان متولد می‌شوند، چون مادر بی خانمان هستند. گاهی این بچه‌ها را برای تامین درآمد مواد اجاره می‌دهند و یا می‌فروشند. بخشی از افرادی که این بچه‌ها را می‌خریدند متکدیان هستند.

گدایی زن معتاد به قصد تامین پول مواد با نوزاد مرده در شهر

وی با گفتن از اینکه وقتی عضو شورای شهر بود بارها به ماموران شهرداری تاکید کردم متکدیانی که بچه شیرخوار بر دوش دارند دستگیر کنند افزود: آن زمان گفته می‌شد اجازه دادستانی می‌خواهد و مقام قضایی هم  ابتدا چنین اجازه‌ای را نمی‌داد ولی با اصرار و استمرار خواسته، در نهایت دستور صادر شد که متکدیان از بستر شهر جمع و دستگیر شوند.

دانشور در ادامه  گفت: یک اتفاق، جرقه‌ای شد تا به کودکان مادران معتاد، توجه بیشتری شود و فکری برای ساماندهی و جمع‌آوری آنها صورت گیرد. آن اتفاق  این بود که  یک روز به من اطلاع داده شد، زنی متکدی در شهر گرفته شده است که دو روز پیش از دستگیری، بچه شیرخواری در آغوشش جان داده اما او  بعد از گذشت دو روز با جنازه بچه، گدایی می‌کرده است.

رئیس بنیاد خیریه مهرآفرین اضافه کرد: این ماجرا زمانی تکان‌دهنده‌تر شد که متوجه شدم آن زن معتاد،  بچه را 150 هزار تومان خریده بود تا در گدایی موفق‌تر باشد! کودک زمان خرید زنده بود، یک ماه با آن بچه در آغوش از مردم گدایی کرد و پول گرفت ولی به دلیل اینکه به کودک رسیدگی نمی‌کرد در نهایت نوزاد از گرسنگی جان باخت، حتی به جنازه کودک هم رحم نکرد، به خاک نسپارد و با کودک مرده در آغوش باز در شهر می‌گشت و با سوءاستفاده از حس ترحم مردم پول می‌گرفت و خرج موادش می‌کرد.

فاجعه‌هایی بدتر از برده‌داری در جنوب شهر

وی با بیان اینکه هنوز هم در محلات پر خطر تهران اتفاقات تلخ‌تر از برده‌داری رخ می‌دهد و شاید بگویم بدترین شکل برده‌داری باشد اضافه کرد: آن زمان، در شورای شهر سمت داشتم و می‌توانستم کاری برای شهر و سلامت و بهبود شرایط آن به صورت مستقیم انجام دهم؛ به نهادهایی که می‌توانستند مداخله کنند گزارش  دادم. در آن زمان به شهردار وقت تهران، نهاد ریاست جمهوری، به وزرایی که مربوط به حوزه اجتماعی و بهداشت بودند، گزارش‌هایی ارسال شد. اما خیلی دیر جواب دادند و آنقدر این پاسخ‌ها دیر بود و آنان درگیر کارهای سیاسی بودند که شاید نامه من در میان نامه‌هایی که روی میز این افراد بود گم می‌شد و در نهایت هم نشد که اتفاق چشمگیری بیافتد و هنوز بستر شهر، لبریز زخم‌هایی سیاه است که هرروز هم عمیق‌تر می‌شوند. همان روزها گزارش‌هایی در خصوص فجایعی که در شهر تهران برای کودکان رخ می‌داد به دستم می‌رسید که نشانگر این بود که هر روزه حدود 10 کودک در شرایط نامناسبی شناسایی می‌شوند. کودکانی که از مادران معتاد و اغلب خارج از نکاح متولد شدند؛ عواقبی ممکن بود این بچه‌ها را تهدید کند، شرایط بسیار سختی بود. نمی‌توانستم منتظر پاسخ مسئولان باشم که انگار قرار نبود هیچ‌وقت جواب دهند برای همین خودم تصمیمی گرفتم و کمپین شیرخشک را راه‌اندازی کردم.

کمپین شیرخشک

رئیس بنیاد خیریه مهرآفرین در ادامه در خصوص شروع کمپین شیر خشک چنین گفت: اول زنان معتادی که در شهر آواره و متکدی بودند را شناسایی کردیم. مادران معتاد نباید شیر خود را به نوزاد بدهند تا از طریق شیر مادر اعتیاد انتقال پیدا کند. بدین ترتیب باید بچه‌ها سم‌زدایی می‌شدند و اعتیاد از بدن بچه‌ها خارج می‌شد و بعد شیر خشک را جایگزین تغذیه می‌کردیم. تعداد شیرخشک مورد نیاز زیاد بود و من نمی‌توانستم با بودجه موسسه این رقم را تامین کنم. از این رو به فکر کمپینی برای تامین این شیرخشک‌ها افتادم. سه سال پیش این کمپین با حضور چهره‌های هنری راه‌اندازی شد؛ هنرمندان همیشه در مهرآفرین صدای بلندی داشتند. اولین سفیر ما در مهرآفرین خانم فاطمه معتمدآریا و سپس خانم مریلا زارعی بود. هنرمندان در این کمپین‌ها مشارکت کردند و در اولین کمپین مردم به خوبی مشارکت داشتند.

واریز فطریه‌هایی برای نجات کودکان گرسنه و در معرض خطر

دانشور با اشاره به تجربه موفق کمپین شیرخشک عنوان کرد: قبل از کمپین نمی‌دانستم مردم نسبت به این موضوع چه واکنشی نشان خواهند داد. تصور مردم در رابطه با فطریه اطعام بزرگسالان مثل غذا و نان خواهد بود اما ما می‌خواستیم با فطریه، شیرخشک تهیه کنیم و این سوال در ذهنم بود که آیا مردم حاضر می‌شوند فطریه خود را بابت شیرخشک بدهند؟ باید به خوبی این مسئله را منتقل می‌کردیم تا مخاطب متوجه این خلا و نیاز و وضعیت بحرانی آن می‌شد و با میل فطریه‌اش را به این موضوع اختصاص می‌داد. خدا را شکر هنرمندان به این کمپین آمدند و کلیپی ساخته شد. این کلیپ موثر و اثرگذار بود و پس از آن دیدیم مردم پول واریز می‌کنند.

موسس خیریه مهرآفرین درخصوص آمار اقبال مردم از این کمپین عنوان کرد: در ابتدا که این کمپین راه‌اندازی شد نزدیک 500 میلیون تومان از سوی مردم پول واریز شد و سال گذشته که دومین سال این کمپین بود حدود یک میلیارد تومان و سال جاری نزدیک به یک میلیارد و 500 میلیون تومان پول واریز شد که این خود نشان می‌دهد این کمپین در میان مردم جا افتاده است. در حال حاضر با این ارقام، شیر خشک مورد نیاز  بیش از 1700 شیرخواری که تحت حمایت دارم را تامین می‌کنم. این 1700 شیرخوار مربوط به تهران و سپس کرج، مشهد و ورامین و سپس زاهدان هستند. چند نقطه که بیشترین مرکزیت اسکان مددکاران این کمپین است.

دانشور با بیان اینکه  در حال حاضر 50 هزار نفر در کمپین شیرخشک مشارکت دارند این در حالی است که از ابتدا حدود 12 هزار نفر در این کمپین شرکت کردند ادامه داد: اهداف این  کمپین تنها بحث شیرخوارگان و تامین شیرخشک نیست. سعی شد تا واکسن این بچه‌ها را نیز تامین شود. این بچه‌ها واکسیناسیون نمی‌شوند، تغذیه مکمل و پوشک‌شان را تهیه می‌کنیم و در کنار این موارد، خدمات مددکاری به مادران معتاد ارائه می‌شود تا مادر بتواند مسیر ترک را پیش برود.

تاسیس مهدکودک در  محله های پرخطر

عضو سابق شورای شهر تهران با اشاره به این که مهدهای کودک برای کودکان محله های پرخطر همچنان راه‌اندازی نشده است، گفت:  قصد داریم تا خودمان، این مهدکودک‌ها را ایجاد کنیم. هفته آینده این مهدکودک را افتتاح خواهیم کرد و هر بچه شیرخواری که از دو یا 3 ساله‌ای که در معرض خطر هستند را به این مهدکودک‌ها می‌آوریم تا هفت سالگی آنها را نگهداری می‌کنیم. سیاست ما این است تا جایی که می‌توانیم آسیب‌های این کودکان را کم کنیم. بدین ترتیب در ساعاتی که مادرها رفتارهای پرخطر دارند بچه‌ها را از آنان دور می‌کنیم.

کمک اینستاگرام و تلگرام به کودکان مادران معتاد

دانشور در خصوص نحوه اعتماد مردم به موسسه اظهار کرد: یکی از اتفاقاتی که خیلی به من کمک کرد، گزارش‌های پی‌درپی بود که در اینستاگرامم قرار دادم. شانس آوردم که در فضای مجازی، ابزارهای جدیدی مانند اینستاگرام و تلگرام ایجاد شد. در گذشته روزنامه‌های کاغذی اخبار یک عده خیریه را دائم پوشش می‌دادند ما هیچ‌وقت نمی‌توانستیم این سد مافیایی را بشکنیم و به ما این اجازه داده نشد تا در رسانه ملی کار خود را ارائه بدهیم. با رشد فضای مجازی این انحصار شکست، چراکه هر فردی می‌توانست صفحه‌ای ایجاد و صحبت کند، من این صفحه را ایجاد کردم. به دلیل اینکه از گذشته پشتوانه اجتماعی داشتم و همچنین از سوی مردم برای شورای شهر به من رای داده شده بود و قبل‌تر از آن پایگاه اجتماعی مختصری داشتم، مردم جذب این صفحه شدند و من هم مرتب گزارش‌های عملکرد و میزان کمک و هزینه‌کرد آنها را منتشر می‌کردم و همین‌گونه بود که اعتماد مردم جلب شد.

جلب مادران معتاد با بسته‌های هفتگی

وی در خصوص نحوه برخورد مادران معتاد با آنها عنوان کرد: سعی می‌کنیم اعتماد مادران را با دادن یکسری خدمات حمایتی جلب کنیم. شیرخشک بخشی از خدماتی است که به بچه‌ها می‌دهیم. بسته‌های ارزاق هفتگی جمله خدماتی است که به مادران ارائه داده می‌شود. ناچار هستیم این بسته‌های ارزاق که برنج، روغن و سایر مواد مورد نیاز بوده را کوچک در نظر بگیریم تا مادران آن‌ها را به فروش نرسانند. بیشتر به آنان کنسرو می‌دهیم چراکه اعتیاد داشته و حوصله تهیه غذا را ندارند از این رو مناسب با وضعیت مادر به آن‌ها رسیدگی می‌کنیم و این رسیدگی سبب شده اعتمادشان به ما جلب شود.

نمی‌توانیم قانون قدرتمندی برای حمایت از کودکان داشته باشیم

موسس خیریه مهرآفرین ضمن انتقاد از قوانین موجود در حوزه کودکان عنوان کرد: متاسفانه در کشور ما ضعف قوانین در حوزه کودکان وجود دارد و همان‌گونه که می‌دانید لایحه حمایت از کودکان با هزارگونه پیگیری از سوی فعالین اجتماعی در مجلس تصویب شد اما در شورای نگهبان برگشت خورد و این چندمین بار است که لایحه از شورای نگهبان باز می‌گردد و ظاهرا بر اساس حرف‌هایی که زده می‌شود بخش‌هایی از این لایحه مغایر با برخی اصول شرع است. فکر نمی‌کنم در ایران بتوانیم قانون قدرتمند حمایت از کودکان داشته باشیم چراکه این مسیر رسیدن به قانون حمایتی هر دفعه طی می‌شود و هردفعه نیز در شورای نگهبان برگشت خورده و هیچ‌گاه تبدیل به قانون نشده است.

دانشور در پایان گفت: در رابطه با کودکان خلایی بزرگ در حوزه قوانین داریم؛ راهکاری که برای سازمان‌های مردم نهاد باقی مانده این است که میزان آسیب‌هایی که به این بچه‌ها وارد می‌شود را کم کنیم بدین ترتیب ساعات حضور این بچه‌ها را در کنار مادری که اعتیاد دارد، تن فروشی دارد و رفتار پر خطر دارد و یا بچه‌ها را اجاره می‌دهند، کم می‌کنیم.