ترامپ در منگنه «فشار حداکثری»

تقلای ضدایرانی کاخ سفید به همین جا ختم نشد و واشنگتن حتی پس از خروج از توافق هم به شکل های مختلف کوشید تا محدودیت های اقتصادی و تجاری ایران را بیشتر کند و در همین مسیر بر شدت تحریم های ثانویه نیز افزود. روند این فشار حداکثری به گونه ای دنبال شد که به گفته مقام های آمریکایی در یک ساله اخیر بی سابقه ترین تحریم ها در جهان علیه ایران وضع شد. همین فشارها موجب شد تا حتی برخی از امضاکنندگان توافق هسته ای به ویژه کشورهای اروپایی هم شجاعت لازم برای عمل به تعهدات خود و تامین منافع برجامی ایران را نداشته باشند و در عمل توافق، امتیاز اقتصادی خاصی را برای ایران به همراه نیاورد.

در بیش از یک سال اخیر، گذشته از تحریم ها علیه افراد و نهادهای ایرانی که در چهار دهه اخیر وجود داشته فشار حداکثری مورد نظر دولت ترامپ با هدف وادار ساختن تهران به امضای توافق مورد نظر رئیس جمهوری تندرو آمریکا دنبال شد. تحریم سپاه پاسداران و تروریستی خواندن این نهاد رسمی در کنار محدودیت های بیشتر برای فروش نفت با تهدید مشتریان ایران در کنار فشار بر صنعت پتروشیمی و حتی تحریم مقام معظم رهبری از جمله این اقدامات بودند. کاخ سفید حتی برای تحریم «محمدجواد ظریف» وزیر امور خارجه کشورمان هم اقداماتی را انجام داد.

پس از یک سال بی توجهی فاحش به برجام و تحریم های اعمال شده از سوی واشنگتن، در عمل برجام مزایای خود را برای ایران از دست داد و کشورمان تاکنون در دو مرحله از تعهدات خود در این توافق کاسنه است. تهران همچنین اعلام داشته که اگر اروپایی ها اقدام در خور توجهی را به نفع ایران انجام ندهند با پایان سومین ضرب الاجل ۶۰ روزه، گام های بلندتری را در کاهش تعهدات هسته ای از ایران مشاهده خواهند کرد.

از طرف دیگر و در حوزه امنیتی نیز ایران قاطعیت خود در دفاع از حریم کشور را با سرنگون کردن پهپاد متجاوز آمریکایی به جهانیان اثبات کرد. نظارت دقیق بر عبور و مرور در تنگه هرمز، برخورد با چند کشتی متخلف در این مسیر و واکنش محکم به موارد نقض قوانین دریایی بیشتر از گذشته جدیت جمهوری اسلامی ایران را به نمایش گذاشت و نشان داد تهران در زمینه تامین منافع و امنیت ملی قاطعانه عمل می کند و در مقابل قدرت های جهانی ذره ای عقب نشینی نخواهد کرد.

گام های برجامی ایران در کنار اقدامات اخیر به تدریج موجب شد اظهارات تند و جنگ طلبانه ابتدایی دولتمردان آمریکایی تعدیل شود. در واقع ایالات متحده دریافت که رویکرد فشار حداکثری در مقابل ایران نتیجه بخش نخواهد بود و هرچه این فشارها بیشتر شود ایران هم اقدامات متقابل را در پیش خواهد گرفت.

به تدریج مصالحه گرایی در دستور کار واشنگتن قرار گرفت و به نظر می رسد ایجاد کانال های جدید ارتباطی و توجه بیشتر به مذاکره دنبال می شود. حال برخی رسانه ها در غرب اعتقاد دارند مقابله به مثل ایران موجب چنین نتیجه ای شده و در واقع فشار حداکثری که دونالد ترامپ سعی می کرد علیه ایران به اجرا در آورد نتیجه عکس داده است و اکنون کاخ سفید در تله فشار حداکثری ایران گرفتار آمده است. نشریه آمریکایی «نشنال اینترست» در گزارشی آورده است: ایران برای سال ها به برجام پایبند بود اما تاثیرات ثبات زدای تحریم های رئیس جمهوری آمریکا شرایط را غیرقابل تحمل ساخت و اکنون ایران هم رویکردهای فشار حداکثری خود را علیه ترامپ به کار بسته است.

اوج تنش میان ایران و آمریکا سرنگونی پهپاد پیشرفته جاسوسی «گلوبال هاوک» بود که با سامانه دفاع موشکی ایران مورد هدف قرار گرفت. ترامپ مدعی شد وی چند دقیقه قبل از انجام واکنش نظامی به این اقدام ایران، حمله را متوقف کرده اما بعدها مشخص شد که ایران اعلام کرده بود به هر تجاوزی با شدت پاسخ خواهد داد.

طبق گزارش فوق، از زمان خروج ترامپ از توافق هسته ای وی تلاش کرد تا با تحریم های اقتصادی، فشار حداکثری را در دستور کار خود قرار دهد زیرا ترامپ و منتقدان برجام ناخرسند بودند که چرا توافق به موضوع توانایی موشکی و نفوذ منطقه ای ایران نمی پردازد. اگرچه تحریم ها به ویژه در حوزه نفتی موثر بودند اما دامنه اثرگذاری آن تنها در حد آزار ایران بود و نتوانست موجب ترس یا تضعیف روحیه در تهران شود.

به نوشته نشنال اینترست، در شرایط فعلی تهران فشار حداکثری خود را فعال کرده است. از آنجا که ایران نمی تواند تحریم هایی را برای تنبیه آمریکا به کار ببندد اما می تواند با دخالت در خطوط دریایی به ویژه مسیر انتقال نفت خام در تنگه هرمز به منافع اقتصادی ایالات متحده آسیب بزند. در خلال جنگ سرد «نیکیتا خروشچف» رهبر شوروی اعتقاد داشت برلین برای غرب نقطه کانونی و درد آفرین است و هرگاه مسکو بخواهد فریاد آنها را در بیاورد در برلین وارد عمل می شود.

براساس این تحلیل خلیج فارس برای ایران نقشی همچون برلین برای شوروی آن زمان را دارد. توانایی ایران در جنگ نامتقارن در سراسر خلیج فارس و خاورمیانه باعث می شود که ایالات متحده قادر به کنترل مدت زمان جنگ احتمالی نباشد. هر تلاش واشنگتن برای فشار با مقابله به مثل ایران روبرو می شود. در عمل حمله سایبری با سرنگونی پهپاد و اعمال تحریم بیشتر با خروج ایران از برجام مواجه شد.

در تحلیل این نشریه آمریکایی آمده است: اگر ایالات متحده تغییر رفتار ایران را می خواهد باید مسیرهای ارتباطی قطع شده را ترمیم کند و انگیزه های جدیدی را برای دیپلماسی فراهم آورد نه اینکه بر تهدید جنگ و تحریم های کشنده تمرکز کند. خطر یک جنگ منطقه ای ویرانگر بنیان های راهبرد دفاعی ایران در خلیج فارس را مستحکم کرده است و ادامه حضور در این وضعیت (بازی بزدل) می تواند پایان ناخوشایندی را برای همه رقم بزند.