رمزگشایی از سکوت پوتین

ولادمیر پوتین، ترجیح داده است این روزها درباره تحولات جاری در جنگ اوکراین، مذاکرات احتمالی آتش بس و جایگاه دولت جدید آمریکا در سیاست خارجی مسکو کمتر سخن بگوید. به راستی این سکوت ولادیمیر پوتین چگونه قابل تحلیل است؟ آیا او در صدد است برآورد دقیقی از سیاست خارجی عملگرایانه ترامپ (فارغ از مواضع اعلامی او) به دست آورد یا در انتظار نتایج مذاکراتی است که احتمالا در حوزه دیپلماسی پنهان میان مقامات روسی و اعضای ارشد دولت ترامپ صورت می‌گیرد؟

اخیرا مقامات ارشد کاخ کرملین مدعی شده‌اند رئیس‌جمهوری روسیه آماده است با دونالد ترامپ همتای آمریکایی خود گفت‌و‌گو کند، اما پیش از آن منتظر دریافت «سیگنال‌هایی» از واشنگتن است. این اظهارنظر کرملین گمانه‌زنی‌ها درباره احتمال دیدار میان این دو رئیس جمهور تقویت کرده است. از سوی دیگر، مواضع اخیر روسیه نشان می‌دهد این کشور، رویکرد کلان خوشبینانه‌ای نسبت به حضور ترامپ در مسند قدرت دارد، اما هنوز سطح انتظارات روس‌ها در خصوص مطالباتی که از آتش بس در اوکراین و تعیین تکلیف مناسبات پساجنگ خود و ناتو مطرح کرده‌اند، برآورده نشده است. در چنین شرایطی، می‌توان ادعا کرد که سیاست خارجی جدید روسیه در نوعی برزخ راهبردی محصور شده است. در این معادله، جنگ اوکراین به مثابه متغیر مستقل و مهمی است که بسیاری از تصمیم سازی‌های روس‌ها در نظام بین الملل را تحت تاثیرخود قرار خواهد داد.

پوتین خود نیز معتقد است بازگشت به دوران قبل از بایدن، مستلزم چینش مولفه‌ها و بایسته‌هایی در کنار یکدیگر بوده که تحقق آنها با توجه به ساختار چندلایه ناتو، تحریم‌های وضع شده علیه مسکو در دوران جنگ و گسترش ناتو به شمال (از طریق عضویت سوئد و فنلاند در دوران جنگ اوکراین) دشوار است. با این حال، قطعا پوتین حضور ترامپ در مسند قدرت را با رویکردی "فرصت محور"مورد توجه قرار می‌دهد. گمانه زنی‌هایی که در خصوص حمایت روس‌ها از پیروزی جمهوریخواهان در انتخابات ریاست جمهوری نوامبر ۲۰۲۴ منتشر شده، به وضوح نشان می‌دهد که پوتین نسبت به تکرار دوران ریاست جمهوری بایدن و استمرار بحران‌های پررنگ در حیاط خلوت راهبردی خود شدیدا نگران بوده است. روابط میان روسیه و آمریکا این دو قدرت هسته‌ای به پایین‌ترین سطح از زمان جنگ سرد رسیده است. دونالد ترامپ پیش‌تر بار‌ها وعده داده بود که با یک «توافق» به این درگیری پایان خواهد داد. در هر حال، پوتین کماکان سکوت کرده تا برخی ابهامات اساسی وی در خصوص نقشه راه ترامپ برای پایان دادن به جنگ اوکراین و ترسیم همکاری‌های جدید میان مسکو-واشنگتن مشخص شود. در مقابل، رئیس جمهور آمریکا تلاش دارد توافقی را مبنای آتش بس اوکراین قرار دهد که با انتقاد شدید سناتور‌های دموکرات و حتی برخی سناتور‌های جمهوریخواه سنتی مواجه نشود. بعید نیست که پوتین طی روز‌های آتی با دریافت پاسخ دغدغه‌های خود، مواضع صریح تری در قبال حضور دولت ترامپ در کاخ سفید و چشم انداز همکاری‌های راهبردی-امنیتی روسیه و آمریکا در بین سال‌های ۲۰۲۵ تا ۲۰۲۸ میلادی اتخاذ کند. گارد پوتین در مقابل آمریکای ترامپ هنوز به صورت کامل باز نشده است!