تاییدهای آنلاین، سازنده عزت نفس مجازی/ هویت اجتماعی افراد از لایک‌ها و فالوورها تغذیه می‌کند

دنیای امروز، فضای مجازی به بخش جدایی‌ناپذیر از زندگی روزمره انسان‌ها تبدیل شده است. شبکه‌های اجتماعی فرصت‌هایی برای برقراری ارتباط و اشتراک‌گذاری اطلاعات فراهم می‌کنند، اما این فضا تاثیرات عمیقی بر هویت اجتماعی، روابط فردی و انتخاب‌های انسان‌ها دارد. از یک سو، فضای مجازی افراد را قادر می‌سازد تا خود را به شکلی متفاوت از دنیای واقعی معرفی کنند و حتی از چالش‌های زندگی فرار کنند، اما از سوی دیگر، می‌تواند به بحران‌های روانی و اجتماعی منجر شود. در این راستا مصطفی اقلیما، رئیس انجمن مددکاری ایران در گفت‌و‌گو با برنا به بررسی ابعاد مختلف تاثیر فضای مجازی بر زندگی انسان‌ها پرداخت.

به نظر شما آیا افراد در فضای مجازی هویت مجازی خود را جایگزین هویت واقعی‌شان می‌کنند؟ این روند چطور بر هویت اجتماعی افراد به ویژه نوجوانان تأثیر می‌گذارد؟

در فضای مجازی، افراد می‌توانند خود را به شیوه‌ای که می‌خواهند معرفی کنند و این امکان به آن‌ها داده می‌شود که در قالب‌هایی از هویت‌های مختلف خود را نشان دهند، حتی اگر این هویت‌ها با واقعیت‌های اجتماعی و شخصیتی آن‌ها تفاوت زیادی داشته باشند. در این فضا، چون اغلب افراد تنها با نمایش بخشی از زندگی‌شان یا حتی بخشی از شخصیت‌شان روبرو هستند، این تصویر می‌تواند با واقعیت فاصله زیادی داشته باشد. این تصویر غیرواقعی از خود می‌تواند باعث شود فرد در جامعه واقعی احساس بی‌هویتی یا بی‌گانه‌گی کند. این تغییر در هویت مجازی و واقعی، به‌ویژه در نوجوانان، می‌تواند تأثیرات عمیقی بر رفتار و روابط آن‌ها بگذارد.

نوجوانان به‌دلیل شرایط سنی و در حال شکل‌گیری هویت‌شان، در معرض خطرات بیشتری هستند. آن‌ها ممکن است خود را در فضای مجازی به شکل ایده‌آل‌تر و جذاب‌تری از آنچه که هستند، نمایش دهند و از این طریق تأثیرات منفی در روابط واقعی‌شان احساس کنند. این نوع تعاملات مجازی می‌تواند باعث شود که نوجوانان در دنیای واقعی از مهارت‌های ارتباطی چهره به چهره و نحوه بیان احساسات خود ناتوان شوند. زیرا در فضای آنلاین هیچ فشاری برای پذیرش یا قضاوت فوری وجود ندارد، اما در روابط واقعی، افراد باید با عواقب فوری مواجهه با احساسات، زبان بدن و واکنش‌های دیگران روبرو شوند.

این شکاف بین هویت مجازی و واقعی می‌تواند باعث شود نوجوانان در ایجاد و حفظ روابط اجتماعی حقیقی دچار مشکل شوند. به‌طور مثال، در فضای مجازی می‌توانند با استفاده از فیلترها، تصاویر خاص و کلمات جذاب خود را به نمایش بگذارند، اما در دنیای واقعی ممکن است این فرد از نظر اجتماعی ناتوان‌تر از آن چیزی که در فضای آنلاین به نظر می‌رسد، باشد. این می‌تواند موجب کاهش اعتماد به نفس در روابط واقعی و به‌ویژه در تعاملات اجتماعی و خانوادگی شود. به همین دلیل، این روند نه تنها بر هویت فرد تأثیر می‌گذارد، بلکه می‌تواند روابط اجتماعی و روان‌شناختی افراد را به‌ویژه در دوران نوجوانی آسیب‌پذیر کند.

امروزه شاهد این اتفاق هستیم که افراد در دنیای مجازی، بیشتر صحبت می‌کنند و راحت‌تر ارتباط برقرار می‌کنند. چرا چنین چیزی در دنیای واقعی و چهره به چهره اینقدر مشکل‌ساز شده است؟

این تغییر در نحوه ارتباط در دنیای مجازی و دنیای واقعی، به‌ویژه به دلیل فاصله‌گذاری‌های احساسی و فیزیکی است که فضای مجازی ایجاد می‌کند. در دنیای مجازی، افراد می‌توانند از طریق پیام‌ها، کامنت‌ها یا ویدئوها به راحتی احساسات و افکار خود را بیان کنند، بدون اینکه نگرانی‌ای از واکنش فوری یا قضاوت مستقیم دیگران داشته باشند. این نوع ارتباط یک‌طرفه و غیرحضوری، فضایی امن‌تر و آزادتر برای افراد فراهم می‌آورد که موجب می‌شود احساس کنند می‌توانند خود را بهتر و راحت‌تر ابراز کنند. از سوی دیگر، در دنیای واقعی و چهره به چهره، افراد با محدودیت‌هایی روبرو هستند؛ نگرانی از قضاوت دیگران، اضطراب اجتماعی و ترس از رد شدن یا ناتوانی در ایجاد ارتباط موثر می‌تواند سبب شود که افراد در مواجهه با دیگران احساس راحتی نداشته باشند.

این فشارها و محدودیت‌های اجتماعی که در دنیای واقعی وجود دارند، می‌تواند سبب شود افراد در روابط اجتماعی خود با مشکل مواجه شوند و نتوانند به راحتی ارتباط برقرار کنند. حتی در برخی موارد، افراد ممکن است ترجیح دهند به جای برقراری ارتباط چهره به چهره، از پیام‌رسان‌ها یا شبکه‌های اجتماعی استفاده کنند تا از بار روانی ارتباطات مستقیم بکاهند. این پدیده می‌تواند به کاهش مهارت‌های اجتماعی، ضعف در برقراری روابط موثر و حتی احساس انزوا منجر شود. در نتیجه، هرچند فضای مجازی ارتباطات را آسان‌تر و کم‌دردسرتر کرده است، اما در بلندمدت ممکن است باعث شود که افراد در روابط واقعی دچار مشکلات و چالش‌های بیشتری شوند.

به نظر شما افزایش استفاده از این فضا چه تاثیری بر روابط انسانی و به ویژه روابط خانوادگی دارد؟

استفاده بیش از حد از فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی می‌تواند ارتباطات چهره به چهره را به شدت کاهش دهد و به تبع آن، تعاملات انسانی و خانوادگی دچار اختلال شود. وقتی افراد، به‌ویژه کودکان و نوجوانان، بیشتر وقت خود را در فضای مجازی سپری می‌کنند و با دوستان مجازی خود ارتباط برقرار می‌کنند، ارتباطات واقعی با اعضای خانواده و اطرافیان به شدت کم‌رنگ می‌شود. این امر باعث می‌شود که افراد توانایی ابراز احساسات و نیازهای خود به صورت مستقیم و رو در رو را از دست بدهند و در نتیجه روابط خانوادگی دچار سردی، فاصله و حتی بحران‌های عاطفی شود. در نتیجه، خانواده‌ها به جای آنکه به عنوان واحدی متحد و حمایت‌گر عمل کنند، ممکن است به محیطی تبدیل شوند که در آن افراد احساس تنهایی و بی‌ارتباطی کنند.

فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی چه تاثیری روی انتخاب‌های افراد می‌گذارند؟ 

در بسیاری از موارد فضای مجازی می‌تواند بر تصمیمات فردی تأثیرگذار باشد. به طور خاص، الگوریتم‌های شبکه‌های اجتماعی که محتوا‌های خاصی را به کاربران پیشنهاد می‌دهند، می‌توانند تأثیر زیادی بر نحوه تفکر و انتخاب‌های افراد بگذارند. اگر هوش مصنوعی و شبکه‌های اجتماعی با فرهنگ و شخصیت یک فرد هم‌خوان نباشند، ممکن است انتخاب‌ها و نظرات فرد تحت تأثیر قرار گیرد. این مساله باعث می‌شود که افراد به سمت انتخاب‌هایی بروند که ممکن است در واقعیت از آنها دور باشند یا با هویت اجتماعی‌شان در تضاد باشند.

حریم خصوصی در فضای مجازی را چگونه تعریف می‌کنید و به نظر شما اشتراک‌گذاری بخشی از زندگی شخصی در این فضا چه تاثیری بر فعالیت افراد دارد؟

حریم خصوصی در فضای مجازی به این معناست که افراد حق دارند بخشی از زندگی‌شان را تنها برای خود نگه دارند و از اشتراک‌گذاری آن با دیگران خودداری کنند. با این حال، در فضای مجازی، برخی افراد تصمیم می‌گیرند که اطلاعات شخصی خود را با دیگران به اشتراک بگذارند تا احساس کنند که دیده می‌شوند یا تایید و توجه دیگران را جلب کنند. این اشتراک‌گذاری گاهی ناشی از نیاز به تأیید و جلب توجه است، که می‌تواند به وابستگی به تأییدات اجتماعی تبدیل شود. به مرور زمان، این وابستگی به بازخوردهای مجازی می‌تواند احساس رضایت و امنیت فرد را به شدت تحت تأثیر قرار دهد و باعث شود که فرد برای تأسیس هویت خود به تاییدات دیگران نیاز پیدا کند، در نتیجه از خود واقعی‌اش فاصله بگیرد. این روند ممکن است در بلندمدت منجر به کاهش اعتماد به نفس و مشکلات هویتی شود.

آیا وابستگی به تایید‌های مجازی و افزایش فالوور‌ها منجر به مشکلات روانی و اجتماعی در طولانی مدت می‌شود؟

بله، وابستگی به تایید‌های اجتماعی در فضای مجازی می‌تواند در طولانی مدت به مشکلات روانی و اجتماعی منجر شود. افرادی که به دنبال جذب فالوور و لایک هستند، ممکن است خود را تحت فشار قرار دهند تا همیشه محتوای جذاب و خاص تولید کنند. این امر می‌تواند باعث کاهش اعتماد به نفس واقعی آنها شود. وقتی تعداد لایک‌ها و فالوور‌ها کاهش می‌یابد، این افراد ممکن است احساس بی‌ارزشی کنند. در نهایت، این وابستگی می‌تواند به آسیب‌های روحی و مشکلات در روابط واقعی منجر شود.

به عنوان سوال پایانی شما چگونه این روند را در دنیای دیجیتال و عصر فناوری‌های جدید ارزیابی می‌کنید؟

عصر دیجیتال و فناوری‌های جدید تغییرات زیادی در روابط اجتماعی و فردی به وجود آورده‌اند. از یک سو، این فضا می‌تواند فرصت‌هایی برای برقراری ارتباط و آموزش فراهم کند، اما از سوی دیگر می‌تواند به تضعیف ارتباطات انسانی و بروز مشکلات روانی و اجتماعی منجر شود. در نهایت، استفاده متعادل از فضای مجازی ضروری است. ما باید یاد بگیریم که در کنار استفاده از فضای مجازی، ارتباطات انسانی و واقعی را نیز حفظ کنیم تا زندگی بهتری داشته باشیم.

فضای مجازی با ارائه فرصت‌هایی برای ارتباط می‌تواند به بحران‌های روانی و اجتماعی دامن بزند. وابستگی به تاییدات مجازی و کاهش ارتباطات واقعی، اثرات منفی زیادی بر هویت فردی و روابط انسانی می‌گذارد بنابراین استفاده متعادل و آگاهانه از این فضا ضروری است.

انتهای پیام/