دارو از کف بیمار خارج می‌شود/هجمه علیه وزیر بهداشت، موضع‌گیری سیاسی یا تحلیل واقع‌بینانه!

فرشته قهرمانی:  زنجیره‌ی تامین دارو و دسترسی بیماران کشور به دارو در سایه شرایط سخت و بحرانی اقتصادی کشور در حالی با فراز و نشیب‌های بسیاری مواجه است و دست و پنجه نرم می‌کند که برخی اظهارنظرها و تحلیل‌های غیرواقع‌بینانه این فضا را پرتنش‌تر کرده و دل بیماران را می‌لرزاند.

واعظ مهدوی، رئیس انجمن اقتصاد سلامت ایران که خود از منتقدان دارو و درمان های جدید از جمله انسولین‌های قلمی برای بیماران دیابتی است و بارها نیز به دلیل برخی اظهاراتش در حوزه دارو از سوی متخصصان و پزشکان مورد انتقاد قرار گرفته است در اظهاراتی تند با انتقاد از وزیر بهداشت دولت پزشکیان، این وزارت را در جناح شرکت‌ها و کمپانی‌های داروسازی خواند.

آنچه او در مورد سیاست‌های دولت در خصوص قیمت‌گذاری داروها با ادبیات تند خود مطرح می کند به طور قطع حاصلی جز ایجاد فضایی پرتنش و سختی دسترسی مردم به دارو ندارد. به‌ویژه در آستانه جلسه‌ای که ستاد تنظیم بازار امروز برای اصلاح قیمت داروها در نظر گرفته است، این نوع اظهارات به‌طور واضح تحت تاثیر قرار دادن این جلسه را نشان می‌دهد و بیشتر شبیه به یک موضع‌گیری سیاسی است تا یک تحلیل واقع‌بینانه.

اولین و مهم‌ترین نکته‌ای که در انتقاداتی از این دست به چشم می‌خورد، اتهاماتی است که این روزها از هر تریبونی نسبت به وزارت بهداشت وارد می‌شود. اینکه عنوان می شود وزارت بهداشت در حال حمایت از شرکت‌های دارویی و کمپانی‌ها است و به‌جای کاهش قیمت دارو، به تسهیل افزایش قیمت‌ها پرداخته است اگر به فرض محال این چنین هم باشد سیاست های حمایتی برای کاهش هزینه های دارو و بالا رفتن توان صنعت دارویی کشور در میان بحران‌های اقتصادی موجود، دسترسی بیماران کشور به دارو را تسهیل می کند و با کوچکترین لغزشی داروی بیماران را از دسترس خارج نمی سازد.

مسئله ارز دولتی و حمایت از تولید دارو

اینکه برخی تئوریسین های انقباضی در حوزه دارو و درمان اظهار می دارند که وزارت بهداشت به‌جای اجازه دادن به افزایش قیمت‌ها، به دنبال کاهش قیمت تمام‌شده تولید دارو باشد و ارز ارزان را در اختیار تولیدکنندگان قرار دهد. کارشناسی بودن این تئوری را باید مورد تجدیدنظر قرار داد. تخصیص ارز ارزان به تولیدکنندگان بر فرض آنکه موجود باشد در شرایطی که کشور با بحران ارزی مواجه است، می‌تواند به شدت به وضعیت اقتصادی کشور آسیب برساند. علاوه بر این، سیاست‌های ارزی، در این مقطع زمانی بیشتر از آنکه به کاهش قیمت تمام‌شده داروها منجر شود، می‌تواند باعث ایجاد بحران‌های جدید در دیگر بخش‌ها مانند واردات و تورم عمومی شود. ضمن آنکه درخواست از بانک مرکزی برای ارز ارزان نه تنها در شرایط کنونی غیرممکن است بلکه می‌تواند به بروز مشکلات بزرگتری برای کشور در زمینه‌های مختلف منتهی شود.

نگاه سنتی؛ تهدیدی برای دسترسی بیماران به درمان‌های موثر

با وجود پیشرفت‌های چند دهه گذشته در حوزه‌های مختلف دارو و درمان همچنان شاهد مقاومت‌هایی در برابر پذیرش این تحولات توسط برخی از تئوریسین‌ها در بخش سلامت هستیم که دائما شرایط حاضر را با دوره جنگ مقایسه می کنند. این نقطه نظرات در حالیست که در شرایط حاضر که پزشکان با استفاده از فناوری‌های پیشرفته‌ای مانند تصویربرداری MRI، سی‌تی‌اسکن، آزمایشات ژنتیکی و بیومارکرها، قادر به شناسایی بیماری‌هایی هستند که ۴۰ سال پیش حتی تصورتشخیص و درمان آن هم امکان پذیر نبود. ضمن آنکه تشخیص بیماری های خود ایمنی و نوظهور به طور مثال حتی بیماری MS در چند دهه گذشته نه تنها ممکن نبود که درمان های جدیدی که بیماران کشور در حال حاضر از آن بهره می برند نیز در دسترس نبود.

دعوت یا الزام مدیران صنایع دارویی کشور در حوزه دارو به شیوه‌های مدیریتی دوران جنگ در حالیست که مقایسه دوران جنگ که همت تمامی مسوولان و مردم بر مبارزه در یک مرز مشخص و با یک دشمن واحد به طور قطع با شرایط فعلی کشور با بحران‌هایی مانند تحریم‌های بین‌المللی و بحران ارزی، شرایط اقتصادی کشور و تفاوت زمین تا آسمان آمار و بروز بیماری های نوظهور و دارو و درمان‌های جدید، قابل هضم نیست و این دو دوره را نه تنها نمی توان با هم مقایسه کرد که نمی توان یک نسخه واحد برای حل چالش هایش تجویز کرد.

اما سوال مهمی که در این میان مطرح می شود این است که در شرایط فعلی کشور آیا وزارت بهداشت به‌طور عمدی در حال ایجاد بحران است یا اینکه دولت از مسیر اصلاح قیمت‌ها برای کاهش بحران اقتصادی استفاده می‌کند که نه تنها ضروری است بلکه نشان‌دهنده تلاش برای حفظ دسترسی مردم به داروست.

شاید بتوان گفت که اظهارات برخی تئوریسین های "دارو و درمان های جدید ممنوع!" و تلاش برای بازگرداندن نظام دارویی کشور به 40 سال گذشته شبیه به یک نمایش سیاسی است تا یک تحلیل اقتصادی واقع‌گرایانه. حملات به وزارت بهداشت و دولت در این شرایط، نه تنها کمکی به حل بحران‌های دارویی نمی‌کند، بلکه فضایی منفی ایجاد می‌کند که می‌تواند تاثیرات منفی بر روند تصمیم‌گیری‌ها و اقدامات آینده نیز داشته باشد. در این شرایط ایجاب می کند به جای آنکه به دنبال تخریب نهادهای اجرایی کشور باشیم، باید از مسیر همدلی و همکاری برای یافتن راه‌حل‌های پایدار برای بحران دارویی و اقتصادی کشور گام برداریم.