بازگشت بینایی با پیوند سلول‌های بنیادی!

زهرا وجدانی: تباهی لکه زرد مرتبط با سن (Age-related Macular Degeneration یا AMD) یکی از اصلی‌ترین علل کاهش بینایی و نابینایی در افراد مسن است. این بیماری به دو نوع خشک و مرطوب تقسیم می‌شود که نوع مرطوب آن با رشد غیرطبیعی رگ‌های خونی در ماکولا، بخش مرکزی شبکیه، همراه است و مسئول ۹۰٪ موارد نابینایی مرتبط با AMD می‌باشد. درمان‌های کنونی عمدتاً بر کنترل پیشرفت بیماری تمرکز دارند و توانایی بازگرداندن بینایی از دست رفته را ندارند. اما پژوهش‌های اخیر در حوزه سلول‌های بنیادی، نویدبخش روش‌های نوینی برای ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده و بازگرداندن بینایی به بیماران مبتلا به AMD مرطوب است.

پژوهش جدید: پیوند سلول‌های بنیادی برای بازسازی شبکیه

در مطالعه‌ای که توسط یونگ لیو و همکارانش در بیمارستان دانشگاه پزشکی نظامی سوم چین انجام شده و در تاریخ ۲۷ فوریه ۲۰۲۵ در مجله Stem Cell Reports منتشر شده است، رویکردی نوین برای درمان AMD مرطوب مورد بررسی قرار گرفته است. این روش شامل حذف جراحی رگ‌های خونی غیرطبیعی و پیوند سلول‌های شبکیه مشتق از سلول‌های بنیادی به منظور جایگزینی بافت‌های آسیب‌دیده است.

در این مطالعه بالینی، ۱۰ بیمار مبتلا به AMD مرطوب تحت عمل جراحی قرار گرفتند. ابتدا رگ‌های خونی غیرطبیعی به‌طور کامل از شبکیه حذف شد و سپس سلول‌های شبکیه‌ای که از سلول‌های بنیادی پرتوان القایی (iPSCs) به‌دست آمده بودند، به ناحیه آسیب‌دیده پیوند زده شدند. نتایج نشان داد که در بیمارانی که رگ‌های خونی غیرطبیعی به‌طور کامل حذف شده بود، ساختار شبکیه بهبود یافته و بینایی آنها در طول ۱۲ ماه پیگیری ثابت مانده یا بهبود یافته است. این در حالی است که در بیمارانی که حذف رگ‌های خونی به‌طور ناقص انجام شده بود، بهبودی قابل‌توجهی مشاهده نشد.

پیشینه تحقیق: استفاده از سلول‌های بنیادی در درمان بیماری‌های چشمی

استفاده از سلول‌های بنیادی در درمان بیماری‌های چشمی سابقه‌ای چندین ساله دارد. در سال ۲۰۲۳، محققان ژاپنی به رهبری کوهجی نیشیدا از دانشگاه اوساکا، با استفاده از سلول‌های بنیادی پرتوان القایی (iPSCs)، موفق به بهبود بینایی در سه بیمار مبتلا به کمبود سلول‌های بنیادی لیمبال (LSCD) شدند. در این روش، سلول‌های خونی از یک اهداکننده سالم گرفته شده و به سلول‌های بنیادی پرتوان تبدیل شدند. سپس این سلول‌ها به سلول‌های اپیتلیال قرنیه تمایز یافته و به چشم بیماران پیوند زده شدند. نتایج این مطالعه نشان داد که پس از دو سال، هیچ‌یک از بیماران عوارض جانبی جدی نداشته و بینایی آنها بهبود یافته است.

چالش‌ها و موانع پیش رو

اگرچه نتایج این پژوهش‌ها امیدوارکننده است، اما چالش‌های متعددی در مسیر استفاده گسترده از این روش‌ها وجود دارد. یکی از مهم‌ترین موانع، پاسخ ایمنی بدن به سلول‌های پیوندی است. در برخی موارد، سیستم ایمنی ممکن است سلول‌های پیوندی را به‌عنوان عوامل بیگانه شناسایی کرده و آنها را از بین ببرد. برای مقابله با این مشکل، استفاده از دارو‌های سرکوب‌کننده سیستم ایمنی ضروری است که خود می‌تواند عوارض جانبی داشته باشد.

علاوه بر این، هزینه بالای تولید و پیوند سلول‌های بنیادی، یکی دیگر از موانع پیش رو است. فرآیند تولید سلول‌های بنیادی پرتوان القایی و تمایز آنها به سلول‌های شبکیه‌ای، نیازمند تجهیزات پیشرفته و تخصص بالاست که می‌تواند هزینه‌های درمان را افزایش دهد.

پیشرفت‌های دیگر در حوزه درمان AMD مرطوب

علاوه بر استفاده از سلول‌های بنیادی، پژوهش‌های دیگری نیز در زمینه درمان AMD مرطوب در حال انجام است. در سپتامبر ۲۰۲۴، محققان دانشگاه لیون فرانسه به رهبری تیبو ماتیس، کشف کردند که دارو‌های حاوی دوپامین که معمولاً در درمان بیماری پارکینسون استفاده می‌شوند، می‌توانند در پیشگیری از بروز AMD مرطوب مؤثر باشند. این مطالعه نشان داد که بیماران مبتلا به پارکینسون که از داروی لوودوپا استفاده می‌کردند، کمتر به AMD مرطوب مبتلا شده و نیاز کمتری به تزریق‌های داخل چشمی داشتند. این یافته‌ها می‌تواند راه را برای توسعه روش‌های پیشگیری و درمانی جدید در این حوزه هموار کند.

پیشرفت‌های اخیر در حوزه سلول‌های بنیادی و تحقیقات مرتبط، نویدبخش روش‌های نوینی برای درمان تباهی لکه زرد مرطوب و بازگرداندن بینایی به بیماران است. اگرچه چالش‌ها و موانع متعددی در این مسیر وجود دارد، اما نتایج امیدوارکننده پژوهش‌های کنونی، امید به بهبود کیفیت زندگی بیماران مبتلا به این بیماری را افزایش می‌دهد. با ادامه تحقیقات و توسعه فناوری‌های مرتبط، می‌توان در آینده‌ای نه‌چندان دور، شاهد استفاده گسترده از این روش‌ها در درمان بیماری‌های چشمی بود.

انتهای پیام/