بازی‌های بومی و محلی میراث معنوی محسوب می‌شوند

به گزارش خبر گزاری برنا از اردبیل، مهین رحیمی نائب رئیس هیات ورزش روستایی و بازی های بومی محلی استان اردبیل با بیان اینکه بازی‌های بومی و محلی میراث معنوی محسوب می‌شوند اظهار کرد: در طی سال‌های اخیر ورود فضای مجازی، رغبت جوانان و نوجوانان به بازی در این محیط بیشتر کرده و همین امر باعث شده تا بازی‌های بومی و محلی با کمی اجحاف و ناملایمتی روبرو شود البته هیات ورزش روستایی و بازی‌های بومی و محلی در احیای این بازی‌ها نقش ویژه‌ای دارد.

وی با اشاره به اینکه پیشرفت و تکنولوژی یکی از عوامل بی‌تحرکی در بین افراد جامعه است افزود: در دنیا بی‌تحرکی و نداشتن فعالیت بدنی چهارمین عامل مرگ و میر است بنابراین برنامه‌ریزی برای تغییر سبک زندگی و ورود ورزش به خانواده‌ها یکی از عوامل پیشگیری از ابتلای به بیماری‌ها از مهم‌ترین اهداف کشورهای پیشرفته در حال حاضر است.

شناسایی بیش از ۱۰۰ بازی بومی ومحلی در استان اردبیل

نایب رئیس هیات ورزش روستایی و بازی‌های بومی و محلی استان اردبیل افزود: در سطح استان اردبیل بیش از ۱۰۰ بازی بومی و محلی وجود دارد که در گذر زمان بسیاری از این بازی‌ها تحت تاثیر عوامل متعدد در حال فراموشی است و ما تلاش می‌کنیم با ثبت بازی‌های بومی و محلی و ترویج آن در بین اقشار مختلف مردم در احیای این میراث معنوی گام برداریم.

رحیمی بازی‌های محلی«گیزلَن پاچ»، «بش داش»، «چیلینگ آغاج»،«اتلانماق»،«لی لی»، «دستمال قاپدی»،«یولداش سنی کیم آپاردی»،«بوزتپمک»، «قارگوله ویردی»،«الک دولک»،«دال پلان» و«چوب کشی» را از جمله بازی‌های معروف بومی و محلی استان عنوان کرد و ادامه داد: در گذشته هر یک از این بازی‌ها در بین مردم برحسب شرایط اقلیمی و فصول سال رواج داشته است و در حال حاضر نیز انجام تعدادی از این بازی‌ها در مناطق مختلف از جمله روستاهای استان اردبیل رونق دارد.

وی بازی «الک دولک» را به عنوان یکی از بازی‌های بومی و محلی نام برد که در اوقات فراغت و ایام تعطیل در بین مردم مناطق مختلف مخصوصا روستاها رواج دارد و شیوه انجام آن را به این ترتیب توضیح داد.

وسایل مورد نیاز برای بازی «الک دولک» یک قطعه چوب به طول ۱۵ تا ۲۰ سانتی‌متر و ضخامت ۲ تا ۳ سانتی‌متر به نام دولک (چوب کوچک) و یک قطعه چوب به طول ۷۰ سانتی‌متر و ضخامت ۲ تا ۴ سانتی‌متر به نام الک (چوب بزرگ) است که باید هر دو سر الک و دولک همانند مداد تراشیده شود تا زمان بازی، الک و دولک به راحتی از زمین بلند شوند.

ابعاد زمین الک دولک نیز زمینی مستطیل شکل به ابعاد حداقل ۳۰در ۶۰ و حداکثر ۷۰در ۱۲۰ که باید مسطح و عاری از هرگونه موانع و ناهمواری باشد. این بازی معمولا در زمین‌های خاکی که خاک آن کوبیده شده و برای ورزشکاران خطر آفرین نباشد اجرا می‌شود.

در قسمت جلوی نقطه پرتاب خطی منحنی شکل در عرض زمین طراحی می‌شود به گونه‌ای که هرنقطه از خط منحنی با نقطه پرتاب ۱۰ متر فاصله داشته باشد (پرتابی صحیح است که چوب دولک حتماً از خط منحنی عبور نماید).

نحوه انجام بازی الک دولک به این ترتیب است که ابتدا چاله کوچکی در زمین تعبیه می‌شود و بعد بر اساس قرعه‌کشی انجام شده توسط سرداور بازیکنان مهاجم مشخص شده و در قسمت چاله پرتاب قرار می‌گیرند.

نفر اول چوب دولک را روی چاله گذاشته و اگر تعبیه چاله امکان پذیر نبود ۲ قطعه آجر به فاصله ۱۵ سانتی‌متر از یکدیگر و به ارتفاع ۵ تا ۷ سانتی‌متر در منطقه پرتاب قرار می‌دهیم.

اولین نفر پرتاب‌کننده از تیم مهاجم در منطقه پرتاب قرار می‌گیرد و با قرار دادن چوب الک بر زیر چوب دولک (چوب کوچک)، دولک را داخل زمین پرتاب می‌کند، در این قسمت از بازی اگر بازیکنان تیم مقابل (مدافع) چوب دولک را در هوا دریافت کردند یا به عبارتی دیگر گل‌گیری نمودند ۳ امتیاز دریافت می‌کنند و از همان قسمت که دولک را دریافت کردند چوب دولک را به سمت الک که باید روی آجر یا چاله توسط بازیکن به صورت افقی مستقر شود پرتاب می‌کنند.

اگر بازیکنان تیم مدافع توانستند چوب دولک را به سمت الک طوری پرتاب کنند که برخورد داشته باشد ۲ امتیاز دیگر دریافت خواهند کرد و به این ترتیب، بازیکن مهاجم حذف می‌شود و نفر بعد از تیم مهاجم برای زدن ضربه باید در منطقه پرتاب قرار می‌گیرد و تیم مدافع ۵ امتیاز را ازآن خود می‌کند.

اما در صورتی‌که بازیکن مدافع نتوانست دولک را به الک بزند بازیکن تیم مهاجم مجاز به زدن ۳ ضربه به چوب دولک است (در هر منطقه‌ای از زمین که چوب دولک افتاده است) و می‌تواند چوب را به دورترین منطقه زمین بفرستد.

در هر نقطه‌ای که چوب دولک روی زمین بیفتد، از چاله پرتاب تا نقطه‌ای که دولک روی زمین قرار دارد با الک اندازه‌گیری می‌کنند (مالک محاسبه اندازه الک است) و امتیاز برای تیم مهاجم محاسبه می‌شود.

این امتیاز در الک شماری می‌تواند به ازای هر ۱۰ الک یا ۱۰ متر یک امتیاز محاسبه شود و مالک محاسبه دامنه بالاتر است، یعنی اگر دولک ۱۲ متر پرتاب شود دو امتیاز محاسبه و ثبت می‌شود.

آمیختگی بازی‌های بومی و محلی با فرهنگ و نوع زندگی مردم هر منطقه

نایب رئیس هیات ورزش روستایی و بازی‌های بومی محلی استان اردبیل اضافه کرد: یکی دیگر از بازی‌های رایج در بین مردم روستاها و عشایر ورزش بومی محلی «دال پلان» و «قلماسنگ» است که جز بازی‌ها و ورزش‌های پرتابی است که نیاز به قدرت بدنی و تبحر در تیراندازی دارد و از جمله ورزش‌های پایه به حساب می‌آید.

رحیمی نحوه شکل‌گیری این بازی در بین مردم و مخصوصا عشایر را مربوط به زندگی آنان در طبیعت و وجود انواع سنگ و نیاز به دفاع از رمه و احشام و جمع‌آوری و هدایت گله در مسیرهای پر تردد به‌وسیله پرتاب سنگ دانست و تصریح کرد: بازی‌های بومی و محلی آمیخته با فرهنگ و نوع زندگی مردم مناطق مختلف کشور دارد و از شرایط زندگی پیشینیان در فصول مختلف سال و سرگرمی‌های آنان حکایت می‌کند.

وی نحوه اجرای بازی دال پلان را اینگونه تشریح کرد: در این بازی دال به معنای نشانه به قطعه سنگ یا چوبی اطلاق می‌شود که از سایر سنگ‌ها یا چوب‌های موجود در مکان بازی مشخص‌تر است که در این بازی ۳ دال برای هر فرد یا هر تیم چیده می‌شود و پالن نیز به معنای قطعه سنگی است که جهت پرتاب به سوی دال به کار می‌رود.

این بازی در زمینی به مساحت ۲۵ در ۵ متر و به‌صورت انفرادی یا تیمی برگزار می‌شود و زمان بازی نیز انتخابی است. نحوه چیدن دال‌ها نیز به این صورت است که هر تیم دارای سه دال خواهد بود که دقیقا باید دال‌ها دریک خط مستقیم و با فاصله ۱/۵ متر از یکدیگر به صورت ستونی پشت سر هم کاشته شوند.

نحوه اجرای بازی نیز به این ترتیب است که برنده قرعه که به عنوان تیم مهاجم در منطقه پرتاب قرار می‌گیرد باید پرتاب را انجام دهد. هر بازیکن مجاز به زدن یک ضربه به دال‌ها است که در صورت عدم اصابت با دال، نوبت به نفر بعدی از تیم مهاجم می‌رسد و اگر سه بازیکن تیم مهاجم نتوانستند دالی را بیندازند، جابجایی صورت پذیرفته و تیم مقابل شروع به پرتاب خواهد کرد.

هر بازیکنی که یک دال را بیندازد یک امتیاز کسب می‌کند و مجاز به زدن یک ضربه دیگر به عنوان جایزه است و در صورتی‌که ۳ دال خود را انداخته باشد چون هنوز حق پرتاب دارند نفرات آن تیم به سمت مقابل رفته دال‌های تیم حریف را نشانه می‌گیرند تا زمانی که همه دال‌های روی زمین مورد اصابت قرار گیرند.

نایب رئیس هیات ورزش روستایی و بازی‌های بومی محلی استان اردبیل در ادامه چوب‌کشی را نیز یکی از بازی‌ها و ورزش‌های بومی و محلی کشور عنوان کرد و افزود: این بازی بیشتر در روستاهای اطراف زاگرس و فلات مرکزی کشور علاقه‌مندان خاص خود را دارد و به‌واسطه انجام این بازی در مکان‌های سرپوشیده یکی از تفریحات مردم در فصول سرد و زمستان بوده است.

اکنون این بازی به یک رشته ورزشی مبدل و در سطوح مختلف ملی و بین المللی برگزار می‌شود و اجرای این رقابت‌ها بین ۲ نفر که کف پاهای خود را به الوار ۲ متری تکیه داده و چوب کشش را به سمت خود با قدرت می‌کشند انجام، و فردی که موفق شود چوب را به طرف خود بکشد و حریف را با قدرت بدنی از محل استقرارش جدا کند برنده می‌شود.

بازی‌های بومی و محلی گامی برای ایجاد شادی، تقویت قوای جسمی و افزایش تحرک بدنی

رحیمی احترام متقابل، ایجاد شادی و نشاط، تقویت قوای جسمی و افزایش تحرک بدنی و حضور در اجتماع و گروه‌های بازی و دوری از تنهایی و به‌واسطه آن افسردگی را از نکات بارز و قابل توجه بازی‌های بومی و محلی دانست و گفت: غیرقابل انکار است که جهان به‌سوی پیشرفت و تکنولوژی حتی در عرصه بازی و سرگرمی در حرکت است و تنوع و هیجان بازی‌های رایانه‌ای به مراتب برای کودکان و نوجوانان جذاب‌تر است.

وی گفت: با این وجود از احیای بازی‌های بومی و محلی و انتقال فرهنگ غنی که در دل این بازی‌ها و تفریحات نهفته نیز نباید غافل شد و این میراث معنوی را نباید در گذر زمان فراموش کرد چرا که احیا و انجام این بازی‌ها برای انسان‌های امروزی که در کشاکش تکنولوژی و عدم تحرک و بیماری‌های مختلف دست و پا می‌زنند می‌تواند نور امیدی برای بازگرداندن سلامت جسم و روان، شادی و نشاط و فرهنگ دیرین به جان و دل زندگی‌ها باشد.

انتهای پیام