ناگفته‌های مهم از نشانه‌های زایمان زودرس؛ هشدار جدی به مادران باردار

زهرا وجدانی: بارداری به عنوان یکی از حساس‌ترین و پرمخاطره‌ترین دوران زندگی یک زن، نیازمند مراقبت‌های ویژه‌ای است تا سلامت مادر و جنین تضمین شود. در این میان، زایمان زودرس به عنوان یکی از چالش‌های جدی بارداری، می‌تواند عوارض متعدد و گاه جبران‌ناپذیری برای نوزاد به همراه داشته باشد. آگاهی از نشانه‌ها، عوامل خطر و روش‌های پیشگیری و درمان این عارضه می‌تواند نقش مؤثری در حفظ سلامت مادر و جنین ایفا کند. به همین منظور، گفت‌وگویی با فیروزه بلاش، عضو تخصصی مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا، ترتیب داده‌ایم تا اطلاعات جامع و دقیقی در این زمینه ارائه شود.

زایمان زودرس؛ تعریفی از یک تهدید جدی

زایمان زودرس به وضعیتی اطلاق می‌شود که در آن نوزاد پیش از تکمیل هفته ۳۷ بارداری متولد می‌شود. این وضعیت، به دلیل عدم بلوغ کامل اندام‌های حیاتی مانند ریه‌ها، مغز و سیستم ایمنی، می‌تواند سلامت نوزاد را با خطرات عمده‌ای مواجه کند.

بلاش در این باره می‌گوید: «زایمان زودرس می‌تواند به بروز مشکلاتی نظیر اختلالات تنفسی، ضعف سیستم ایمنی، ناتوانی در تنظیم دمای بدن و حتی آسیب‌های مغزی منجر شود که در برخی موارد ممکن است پیامد‌های بلندمدتی برای کودک ایجاد کند.»

علائم هشداردهنده زایمان زودرس؛ نشانه‌هایی که نباید نادیده گرفت

شناسایی به‌موقع علائم اولیه زایمان زودرس، کلید پیشگیری از عوارض جدی این پدیده است. به گفته بلاش، مهم‌ترین علائم هشداردهنده عبارتند از:

درد‌های منظم شکمی که شباهت زیادی به درد قاعدگی دارند.

احساس فشار غیرعادی در ناحیه لگن.

کمردرد پایدار یا افزایش‌یافته.

تغییر در ترشحات واژینال، به ویژه در صورت آبکی یا خون‌آلود بودن.

پارگی زودهنگام کیسه آب.

وی تأکید می‌کند که «در صورت مشاهده هر یک از این علائم، مادر باردار باید در اسرع وقت به پزشک مراجعه کند، زیرا تأخیر در اقدام درمانی می‌تواند خطرات جدی برای جنین و مادر به دنبال داشته باشد.»

علل و عوامل مؤثر در بروز زایمان زودرس

بروز زایمان زودرس می‌تواند تحت تأثیر مجموعه‌ای از عوامل بیولوژیکی، محیطی و رفتاری باشد. بلاش در این زمینه توضیح می‌دهد:

بارداری‌های چندقلویی: «در بارداری‌های چندقلویی، فشار بیشتری بر رحم وارد می‌شود که می‌تواند منجر به زایمان پیش از موعد گردد.»

افزایش بیش از حد مایع آمنیوتیک: افزایش حجم مایع آمنیوتیک یا پلی‌هیدرآمنیوس می‌تواند کشش بیش از حد بر دیواره رحم وارد کند و احتمال شروع زودهنگام انقباضات را بالا ببرد.

عفونت‌های رحمی: عفونت‌های باکتریایی داخل رحم یا اطراف جفت می‌توانند باعث تحریک زودرس انقباضات رحمی شوند.

نارسایی دهانه رحم و اختلالات ساختاری رحم: در برخی زنان، دهانه رحم توانایی کافی برای نگهداری بارداری تا پایان دوره طبیعی را ندارد. همچنین ناهنجاری‌های ساختاری رحم می‌توانند بروز زایمان زودرس را تسریع کنند.

بیماری‌های زمینه‌ای: دیابت بارداری، فشار خون بالا، و عفونت‌های مزمن از جمله عواملی هستند که به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم خطر زایمان زودرس را افزایش می‌دهند.

سبک زندگی و نقش آن در افزایش خطر زایمان زودرس

علاوه بر عوامل پزشکی، سبک زندگی مادر باردار نیز نقش پررنگی در بروز این عارضه دارد. بلاش به نکات زیر اشاره می‌کند:

استعمال دخانیات: مصرف سیگار باعث کاهش اکسیژن‌رسانی به جنین شده و احتمال بروز زایمان زودرس را افزایش می‌دهد.

سوءتغذیه: کمبود ریزمغذی‌ها، به ویژه آهن و ویتامین‌ها، می‌تواند به ضعف کلی بدن و افزایش ریسک این عارضه منجر شود.

مصرف دارو‌های غیرمجاز: استفاده بدون نسخه از برخی دارو‌ها ممکن است تأثیرات مخربی بر روی روند بارداری داشته باشد.

استرس شدید: تنش‌های روانی می‌توانند از طریق افزایش ترشح هورمون‌های استرس، روند انقباضات رحمی را تحت تأثیر قرار دهند.

فاصله کم بین بارداری‌ها: بدن نیاز به زمان کافی برای بازیابی کامل پس از یک بارداری دارد. در صورت فاصله کوتاه میان دو بارداری، خطر زایمان زودرس افزایش می‌یابد.

همچنین وی افزود که عوامل ژنتیکی نیز در برخی خانواده‌ها می‌توانند زمینه‌ساز بروز این مشکل باشند.

تشخیص به موقع؛ گامی کلیدی در مدیریت زایمان زودرس

شناسایی خطر زایمان زودرس در مراحل ابتدایی، به پزشکان فرصت مداخله درمانی مناسب را می‌دهد. به گفته بلاش، روش‌های تشخیصی شامل موارد زیر است:

بررسی انقباضات رحمی: نظارت بر شدت، نظم و فراوانی انقباضات می‌تواند نشانه‌های اولیه زایمان زودرس را مشخص کند.

سونوگرافی دهانه رحم: اندازه‌گیری طول دهانه رحم به کمک سونوگرافی واژینال، یکی از دقیق‌ترین روش‌های ارزیابی خطر زایمان زودرس است.

آزمایش‌های بیوشیمیایی: بررسی برخی نشانگر‌های بیوشیمیایی در مایع آمنیوتیک یا ترشحات واژینال می‌تواند در پیش‌بینی خطر کمک‌کننده باشد.

در صورت شناسایی علائم خطر، بستری شدن مادر در بیمارستان برای مراقبت‌های ویژه و پیشگیری از پیشرفت زایمان، ضروری خواهد بود.

درمان‌های موثر برای پیشگیری و مدیریت زایمان زودرس

در صورت تشخیص به موقع، راهکار‌های درمانی مختلفی وجود دارد که می‌تواند بروز زایمان زودرس را به تعویق اندازد یا عوارض ناشی از آن را کاهش دهد. این روش‌ها عبارتند از:

دارو‌های مهارکننده انقباض: این دارو‌ها به منظور کاهش یا متوقف کردن انقباضات رحمی استفاده می‌شوند و فرصت لازم برای رشد بیشتر جنین را فراهم می‌کنند.

کورتیکواستروئیدها: تجویز کورتیکواستروئید‌ها می‌تواند رشد ریه‌های جنین را تسریع کند و احتمال بروز مشکلات تنفسی پس از تولد را به میزان چشمگیری کاهش دهد.

منیزیم سولفات: استفاده از منیزیم سولفات با هدف محافظت از مغز جنین در برابر آسیب‌های عصبی و پیشگیری از فلج مغزی در نوزادان نارس توصیه می‌شود.

تولد در مراکز مجهز: در مواردی که زایمان زودرس اجتناب‌ناپذیر است، انجام زایمان در بیمارستان‌هایی با واحد مراقبت ویژه نوزادان (NICU) اهمیت بالایی دارد، زیرا این مراکز قادر به ارائه مراقبت‌های تخصصی برای نوزادان نارس هستند.

اهمیت آگاهی و مراقبت‌های دوران بارداری

زایمان زودرس به عنوان یکی از مهم‌ترین معضلات دوران بارداری، نه تنها سلامت نوزاد را در معرض خطر قرار می‌دهد بلکه می‌تواند بار عاطفی، جسمی و اقتصادی سنگینی بر خانواده‌ها و نظام سلامت تحمیل کند. آن‌گونه که عضو تخصصی مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا، تأکید می‌کند، شناخت به‌موقع علائم هشداردهنده، انجام معاینات منظم و رعایت مراقبت‌های ویژه دوران بارداری، می‌تواند از بسیاری از پیامد‌های جبران‌ناپذیر پیشگیری کند.

در این میان، افزایش آگاهی مادران باردار نسبت به عواملی، چون درد‌های منظم شکمی، فشار لگنی، کمردرد، یا پارگی کیسه آب، اهمیت حیاتی دارد. همچنین، کنترل بیماری‌های زمینه‌ای، پرهیز از مصرف دخانیات، مدیریت استرس و رعایت تغذیه سالم، در کنار مراجعه سریع به مراکز درمانی مجهز در صورت بروز علائم مشکوک، از ارکان اصلی در مسیر پیشگیری به شمار می‌رود.

از سوی دیگر، نقش سیستم‌های بهداشتی در ارائه آموزش‌های تخصصی به مادران، ارتقاء دسترسی به خدمات درمانی پیشرفته و توسعه واحد‌های مراقبت ویژه نوزادان (NICU) اهمیت مضاعفی یافته است. درمان‌های دارویی همچون استفاده از مهارکننده‌های انقباض، کورتیکواستروئید‌ها و منیزیم سولفات، هرچند می‌توانند پیامد‌های زایمان زودرس را کاهش دهند، اما پیشگیری همچنان بهترین و مؤثرترین راهکار باقی می‌ماند.

در نهایت، ارتقاء شاخص‌های بهداشتی دوران بارداری و تقویت فرهنگ مراجعه به‌موقع به پزشک، می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در کاهش آمار زایمان‌های زودرس و حفظ سلامت مادران و نوزادان ایفا کند. توجه به این نکات، ضرورتی است که نه تنها مادران، بلکه خانواده‌ها و جامعه باید نسبت به آن آگاه باشند تا آینده‌ای سالم‌تر و ایمن‌تر برای نسل‌های آینده رقم بخورد.

انتهای پیام/