چگونه یک فیلم را نقد کنیم؟

با نزدیک‌شدن به برگزاری چهل و سومین جشنواره فیلم فجر، بازار یادداشت‌های سینمایی پیرامون فیلم‌ها رونق می‌گیرد.

به گزارش گروه فرهنگ و هنر برنا؛ این نوشته‌ها، اغلب «گزارش سینمایی» و نه «نقد» و «تحلیل» فیلم هستند؛ با این حال طرفداران بسیار دارند و خوانده می‌شوند. بنابراین چه خوب است هنگام نوشتن این گزارش‌ها، نکات زیر را رعایت کنیم:

۱ـ اخلاق و انصاف را مدنظر قرار دهیم و از حب و بغض‌ها بپرهیزیم.

۲ـ مراقب لو رفتن (اسپویل) داستان فیلم در نوشته‌مان باشیم.

۳ـ هنگام پرداختن به فیلم از مستقل‌بودن یا ارگانی‌بودن آن مطلع باشیم و محدودیت‌های فیلم مستقل با بودجه محدود را درک کنیم. البته که ملاک خوبی یا بدی یک فیلم به‌هیچ وجه محدودیت‌های مالی و تجاری نیست اما توجه به این نکته ضروری است که نقد فیلم به محدوده دنیای قاب خلاصه نمی‌شود.

۴ـ هنگام تماشای یک فیلم سینمایی، اجزای روایی فیلم شامل «داستان (رخدادهای فیلم)، پیرنگ (طرح و چیدمان رخدادها) و روایتگری (شیوه روایت)» را برای خودمان مشخص کنیم و روابط میان داستان، پیرنگ و شیوه روایت را دریابیم. آن وقت می‌توان بهتر متوجه شد که به عنوان مثال، نقطه ضعف یا قوت فیلم در داستان است یا پیرنگ؟ و اگر در پیرنگ است، آیا با تدوین مجدد برطرف می‌شود؟ یا چرا روایت، فاقد فرآیند خطی پیش‌برنده است؟

۵ـ استفاده از کلمات، عبارات و اصطلاحات کلیشه‌ای مانند «اساساً»، «جنجالی»، «ملتهب»، «خوش‌ساخت» و شبیه آن‌ها، روایتی تکراری یا هیجانی و اغراق‌آمیز از فیلم به مخاطب ارائه می‌کند. بنابراین تا جای ممکن باید از به‌کاربردن این کلمات و استفاده از جملات طولانی یا بیش از حد احساسی پرهیز کرد؛ هرچند این به معنای نداشتن لحن شخصی در نوشتار نیست. استخدام واژگان اختصاصی می‌تواند لحن یک نویسنده را حتی بدون دانستن نام او منتقل کند اما نوشتن از روی دست دیگری و تقلید از اصطلاحات او نظیر «ماقبل نقد»، نچسب و خام‌دستانه است. به قول «فرانسوا تروفو» فیلمساز و منتقد فرانسوی: منتقد به‌جای ابراز شور و هیجان بیش از اندازه در نقد، باید تلاش کند تا نگاه تحلیلی هدفمندی داشته باشد... آنچه به نظر جذاب می‌رسد نمی‌تواند توجیه‌گر خوبی یا بدی یک اثر سینمایی باشد، بلکه دلایل چنین قضاوتی باید تشریح شود.

بدون شک، نکات متعدد دیگری هستند که باید در نقد یک اثر سینمایی مورد توجه قرار گیرند؛ از جمله: شخصیت‌ها، زاویه دید و میزانسن. هرچه جزئیات تکنیکی یک نوشته سینمایی بیشتر باشد، مستندتر و خواندنی‌تر خواهد بود.

یادداشت از محمد کلهر

انتهای پیام/