صرفه‌جویی ارزی ۳ میلیون یورویی با خودکفایی در تولید بذر‌های هیبرید / ارقام ایرانی در تنگنای سیاست‌گذاری‌های غلط قرار دارد

زهرا وجدانی: بذر چغندر ایرانی یک موفقیت تازه در صنعت کشاورزی کشور به حساب می‌آید. توسعه فناوری‌های کشاورزی یکی از نیاز‌های اساسی کشور برای تأمین امنیت غذایی و کاهش وابستگی به واردات است. در این میان، تولید بذر‌های هیبرید، به‌ویژه در محصولات استراتژیک مانند چغندر قند، نقش مهمی در افزایش بهره‌وری دارد. شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی در تلاش هستند تا با تولید بذر‌های بومی، نیاز کشور را تأمین کنند و با شرکت‌های خارجی رقابت کند.

با این حال، فناوران این حوزه با چالش‌های متعددی مواجه هستند که رقابت نابرابر با محصولات خارجی، سیاست‌های حمایتی ناکافی و مشکلات اقتصادی از جمله آنهاست.

در این گزارش، به بررسی چالش‌های سیاست‌گذاری در این حوزه، آخرین دستاورد‌های ایران در تولید بذر هیبرید چغندر قند پرداخته و پای صحبت‌های مجید ولدان، مدیرعامل شرکت دانش‌بنیان توسعه گیاهان زراعی، می‌نشینیم.

چالش‌های تولید بذر در ایران

یکی از مهم‌ترین موانع توسعه فناوری بذر در ایران، سیاست‌های حمایتی ناکارآمد است. به گفته ولدان، تولیدکنندگان داخلی بذر چغندر قند توانایی تأمین نیاز کشور را دارند، اما سیاست‌های موجود، رقابت ناعادلانه‌ای را به نفع شرکت‌های خارجی رقم زده است.

وی گفت:"ما بذر‌های داخلی را با هزینه‌های بالایی تولید می‌کنیم، در حالی که بذر‌های خارجی با دلار ترجیحی وارد کشور می‌شوند. این موضوع باعث شده که بسیاری از کشاورزان به جای استفاده از بذر‌های داخلی، به سراغ نمونه‌های وارداتی بروند. اگر شرایط یکسانی برای رقابت وجود نداشته باشد، تولیدکنندگان داخلی دچار ضرر خواهند شد. "

ولدان با اشاره به تجربه ترکیه در حمایت از فناوران داخلی می‌گوید:"در ترکیه، دولت فقط دو سال به شرکت‌های خارجی اجازه واردات بذر می‌دهد و پس از آن، این شرکت‌ها ملزم به تولید در داخل کشور هستند. این سیاست، هم به انتقال فناوری کمک می‌کند و هم باعث اشتغال‌زایی می‌شود. اما در ایران، چنین سیاست‌هایی وجود ندارد و واردات بی‌رویه به صنعت داخلی آسیب زده است. "

علاوه بر این، کمبود سرمایه‌گذاری دولتی در تحقیق و توسعه یکی دیگر از مشکلات اساسی است. این فناور می‌گوید: "ما برای توسعه فناوری‌های جدید، به آزمایشگاه‌های پیشرفته و سرمایه‌گذاری‌های کلان نیاز داریم. در حال حاضر، ایران هنوز به آخرین مرحله فناوری پوشش‌دهی بذر که شامل 'پلت و حضور هوشمند' است، نرسیده است. اگر دولت حمایت بیشتری از تحقیقات علمی در این زمینه داشته باشد، می‌توانیم طی چند سال آینده به این فناوری دست پیدا کنیم."

شروع فعالیت و مسیر دانش‌بنیان شدن

ولدان در مورد پیشینه فعالیت این شرکت به برنا می‌گوید: "شرکت ما از سال ۱۳۹۲ فعالیت خود را آغاز کرده و اکنون بیش از یک دهه تجربه در این حوزه داریم. عمده تولیدات ما شامل ارقام هیبریدی چغندر قند و یک نوع جدید چغندر علوفه‌ای است. علاوه بر این، در زمینه بذر سبزی و صیفی نیز فعالیت داریم و توانایی تولید ۳۷ رقم مختلف در ۷ رده محصولی را داریم. "

وی در خصوص روند دانش‌بنیان شدن شرکت می‌گوید: "از سال ۱۳۹۲ با بذر هیبرید چغندر قند توانستیم دانش‌بنیان شویم. این ارزیابی توسط معاونت علمی و فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری انجام شد. فناوری هیبرید در تولید بذر یک فناوری سطح بالا محسوب می‌شود و تعداد شرکت‌هایی که در کشور این فناوری را دارند، بسیار محدود است. در واقع، تولید بذر هیبریدی یکی از فناوری‌های پیشرفته‌ای است که می‌تواند یک شرکت را در زمره دانش‌بنیان‌ها قرار دهد."

ویژگی‌های شاخص بذر‌های هیبریدی ایرانی

به گفته ولدان، مهم‌ترین محصولات این شرکت بذر‌های هیبرید چغندر قند و بذر‌های هیبریدی سبزی و صیفی هستند. اما چرا بذر‌های هیبریدی اهمیت دارند؟ وی توضیح می‌دهد: "در حال حاضر، هیچ فناوری بالاتری از هیبرید در دنیا برای تولید بذر چغندر قند وجود ندارد. البته، در سال‌های اخیر برخی کشور‌ها روی فناوری پوشش‌دهی بذر متمرکز شده‌اند. در این فناوری، قبل از کاشت، موادی به بذر اضافه می‌شود تا مقاومت آن را در برابر بیماری‌ها افزایش دهد، عملکرد را در واحد سطح بالا ببرد و به تنش‌های محیطی پاسخ بهتری دهد. شرکت ما نیز در این زمینه فعالیت کرده و بذر‌های پوشش داده‌شده را به بازار عرضه می‌کند. "

این فناور فعال تأکید می‌کند که ایران هنوز به آخرین مرحله فناوری پوشش‌دهی که شامل "پلت و حضور هوشمند" است، دست نیافته، اما طی چند سال آینده این هدف محقق خواهد شد.

کشور‌های پیشرو در فناوری بذر هیبریدی

ولدان درباره کشور‌های پیشرو در تولید بذر هیبرید چغندر قند می‌گوید: "در سطح جهان، کمتر از ۱۰ کشور این فناوری را در اختیار دارند. از جمله این کشور‌ها می‌توان به آلمان، فرانسه، انگلستان، ایتالیا، دانمارک و آمریکا اشاره کرد. در حوزه پوشش‌دهی بذر نیز وضعیت مشابهی حاکم است و هر شرکتی که در زمینه تولید بذر فعالیت می‌کند، روی فناوری‌های مرتبط با پوشش‌دهی نیز سرمایه‌گذاری کرده است."

میزان تأمین نیاز داخلی به بذر چغندر قند

مدیرعامل این شرکت دانش بنیان معتقد است که ظرفیت تولید داخلی بذر چغندر قند به اندازه‌ای است که می‌تواند کل نیاز کشور را تأمین کند. اما این نیاز چه مقدار است؟

وی در پاسخ به این پرسش توضیح می‌دهد: "برای بذر چغندر قند از واحدی به نام یونیت استفاده می‌شود. نیاز سالانه کشور به این بذر تقریباً ۳۰۰ هزار یونیت است. هر یونیت بین ۱ تا ۱.۲ کیلوگرم بذر دارد که شامل حدود ۱۰۰ هزار دانه بذر می‌شود. برای هر هکتار زمین، حدود ۲ یونیت بذر مورد نیاز است، بنابراین مساحت زیر کشت چغندر قند در کشور حدود ۱۵۰ هزار هکتار است. اما چرا باوجود توان داخلی، هنوز واردات انجام می‌شود؟ ولدان پاسخ می‌دهد: "ما توانایی تأمین کل این نیاز را داریم، اما تجارت آزاد و اجازه واردات بذر خارجی، رقابت را دشوار کرده است. البته، این رقابت باعث می‌شود ما نیز برای بهبود کیفیت محصولات خود تلاش بیشتری کنیم. "

کاهش وابستگی به واردات و مقایسه با محصولات خارجی

در سال‌های مختلف، میزان تولید داخلی متفاوت بوده است. در برخی سال‌ها تولید تا ۱۸۰ هزار یونیت هم رسیده، اما اکنون سالانه بین ۲۰ تا ۳۰ هزار یونیت بذر تولید می‌شود. در مقایسه با محصولات خارجی، بذر‌های ایرانی عملکرد مناسبی دارند. ولدان در این باره می‌گوید: "وزارت جهاد کشاورزی مطالعاتی انجام داده که نشان می‌دهد از نظر عملکرد در واحد سطح، ارقام ایرانی تفاوت چندانی با نمونه‌های خارجی ندارند. البته، در شاخص عیار قند، بذر‌های ایرانی کمی ضعیف‌تر هستند، اما تحقیقات جدیدی در حال انجام است که ظرف یکی دو سال آینده این فاصله را جبران خواهد کرد. "

او همچنین به مزیت مهم بذر‌های ایرانی اشاره می‌کند: "یکی از برتری‌های بذر‌های داخلی، مقاومت آنها در برابر کم‌آبی است. کشور‌های اروپایی به دلیل دسترسی بهتر به منابع آبی، روی این موضوع تمرکز نکرده‌اند، اما ما به دلیل شرایط کشور، تحقیقات گسترده‌ای در این زمینه انجام داده‌ایم و بذر‌های داخلی بسیار مقاوم‌تر از نمونه‌های خارجی هستند. "

قیمت‌گذاری و مزایای اقتصادی تولید داخلی

قیمت بذر‌های داخلی تقریباً نصف نمونه‌های خارجی است. وی می‌گوید: "در کشور ما، کمپانی‌های خارجی بذر چغندر قند را حدود ۶۰ یورو می‌فروشند. اما در کشور‌هایی مانند مصر که تولید داخلی ندارند، قیمت هر یونیت تا ۱۲۰ یورو هم می‌رسد. در ایران، بذر‌های داخلی حدود ۳ میلیون تومان به فروش می‌رسند، در حالی که نمونه‌های وارداتی با هزینه حمل‌ونقل به بیش از ۱۱۰ یورو (بیش از ۵ میلیون تومان) می‌رسند. "

اشتغال‌زایی و جلوگیری از خروج ارز

یکی از مزایای تولید داخلی، اشتغال‌زایی است. در این شرکت، حدود ۲۰ نفر به صورت مستقیم و تعداد بیشتری به طور فصلی مشغول به کار هستند. از سوی دیگر، تولید داخلی از خروج ارز جلوگیری می‌کند. این فناور محاسبه می‌کند: "با توجه به اینکه قیمت تمام‌شده هر یونیت بذر خارجی حدود ۱۰۰ یورو است و ما حداقل ۳۰ هزار یونیت در سال تولید می‌کنیم، این مقدار ارز صرفه‌جویی می‌شود. البته، این عدد قابل افزایش است و ما سقفی برای تولید داخلی قائل نیستیم. "

تحول در تولید بذر چغندر قند در ایران به وضوح نمایان است. با پیشرفت‌های علمی و فناوری‌های نوین، کشور توانسته است به خودکفایی در این زمینه نزدیک شود و وابستگی به واردات را کاهش دهد.

شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی نیز با تولید بذر‌های هیبرید، نه‌تنها به تأمین نیاز داخلی کمک کرده‌اند، بلکه به رقابت با تولیدات خارجی نیز پرداخته‌اند. این دستاورد‌ها در کنار مزایای اقتصادی مانند کاهش هزینه‌ها، اشتغال‌زایی و صرفه‌جویی ارزی، گام‌های مؤثری در راستای تقویت کشاورزی پایدار و افزایش استقلال کشور در زمینه تأمین نیاز‌های غذایی است.

با این حال، چالش‌هایی نظیر رقابت با شرکت‌های خارجی و سیاست‌های حمایتی ناکافی هنوز پیش روی این صنعت است، که در صورت اصلاح و بهبود این شرایط، ایران می‌تواند به یکی از قطب‌های مهم تولید بذر چغندر قند در منطقه تبدیل شود.

براساس آنچه ولدان، مدیرعامل شرکت دانش‌بنیان توسعه گیاهان زراعی و دیگر فناوران این صنعت با برنا در میان گذاشته‌اند، میتوان راهکارهای رفع این چالش را در محورهای زیر خلاصه کرد.

راهکارهای پیش رو برای رفع چالش‌ها

* حمایت از تولید داخلی از طریق سیاست‌های تجاری منصفانه دولت میتواند همانند ترکیه، واردات بذر را به‌صورت محدود و مشروط انجام دهد تا شرکت‌های خارجی ملزم به انتقال فناوری شوند. همچنین، اختصاص ارز ترجیحی به واردات بذر باید متوقف شود تا رقابت سالم‌تری میان تولیدات داخلی و خارجی شکل بگیرد.

* سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه دولت می‌تواند بودجه‌های تحقیقاتی ویژه‌ای برای توسعه فناوری‌های بذر، به‌ویژه پوشش‌دهی هوشمند اختصاص دهد تا فناوران ایرانی بتوانند به جدیدترین روش‌های تولید دست پیدا کنند. ایجاد مراکز تحقیقاتی مشترک میان دانشگاه‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان نیز می‌تواند روند نوآوری را تسریع کند.

* تدوین قوانین حمایتی برای شرکت‌های دانش‌بنیاندولت می‌تواند از طریق معافیت‌های مالیاتی، ارائه تسهیلات بانکی کم‌بهره و ایجاد صندوق‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر، از شرکت‌های فناور حمایت کند. همچنین، دسترسی به تسهیلات ارزی برای خرید تجهیزات و مواد اولیه باید تسهیل شود تا تولیدکنندگان داخلی بتوانند با شرکت‌های خارجی رقابت کنند.

* ترویج و فرهنگ‌سازی برای استفاده از بذر‌های داخلیوزارت جهاد کشاورزی می‌تواند با برگزاری دوره‌های آموزشی برای کشاورزان، آنها را با مزایای بذر‌های ایرانی آشنا کند و اعتماد به محصولات داخلی را افزایش دهد. همچنین، ارائه مشوق‌هایی برای استفاده از بذر‌های داخلی، می‌تواند کشاورزان را به استفاده از این محصولات ترغیب کند.

اگر این سیاست‌ها به‌ درستی اجرا شوند، ایران نه‌تنها می‌تواند نیاز داخلی به بذر چغندر قند را کاملاً تأمین کند، بلکه ظرفیت تبدیل‌شدن به یکی از قطب‌های اصلی تولید بذر در منطقه را خواهد داشت.

انتهای پیام/