توسعه نانو در ایران؛ دانشگاه‌ها و صنعت، موتور رشد فروش

زهرا وجدانی: فناوری‌نانو به عنوان یکی از حوزه‌های نوین علمی و صنعتی در دهه‌های اخیر، تأثیر چشمگیری در توسعه فناوری‌ها و صنایع مختلف داشته است. در ایران نیز، این فناوری به سرعت در حال رشد است و توانسته است در برخی استان‌ها جایگاه قابل‌توجهی به‌دست آورد. 

با این حال، بررسی میزان فروش محصولات نانویی در سطح استان‌ها، نشان‌دهنده تفاوت‌های قابل توجهی در استقبال و استفاده از این فناوری در مناطق مختلف کشور است. این گزارش به تحلیل پراکندگی جغرافیایی فروش محصولات نانویی در ایران و عوامل مؤثر بر آن می‌پردازد و به بررسی نقش دانشگاه‌ها، مراکز تحقیقاتی و شرکت‌های دانش‌بنیان در رشد این صنعت می‌پردازد. همچنین، این تحلیل می‌تواند راهنمایی برای سیاست‌گذاران و فعالان این حوزه در جهت توسعه متوازن‌تر فناوری‌نانو در سراسر کشور باشد.

بررسی فروش محصولات نانویی در استان‌های مختلف کشور نشان می‌دهد که استقبال از این فناوری در مناطق گوناگون متفاوت است. بر اساس آمار، استان تهران با سهم ۴۰.۴ درصدی و فروش ۲۵۰۲۷۹ میلیارد ریالی، رتبه نخست را در این حوزه به خود اختصاص داده است. تمرکز شرکت‌های دانش‌بنیان، زیرساخت‌های صنعتی و تحقیقاتی قوی و دسترسی گسترده به بازار‌های مصرف، از عوامل اصلی برتری تهران در این زمینه محسوب می‌شود.

پس از تهران، استان‌های صنعتی همچون مرکزی، اصفهان، خوزستان و البرز در جایگاه‌های بعدی قرار دارند. استان مرکزی با ۱۴ درصد سهم از بازار و فروش ۸۹۴۵ میلیارد ریال، ظرفیت بالایی برای توسعه این فناوری دارد. اصفهان نیز با ۱۰.۳ درصد و فروش ۶۳۹۱۹ میلیارد ریال، یکی از قطب‌های اصلی صنعت نانو در کشور به شمار می‌رود. همچنین خوزستان با ۱۰ درصد سهم و فروش ۶۱۸۷۹ میلیارد ریال و البرز با ۶.۱ درصد و فروش ۳۸۰۱۱ میلیارد ریال، نقش مهمی در این بخش ایفا می‌کنند.

به گزارش ستاد نانو معاونت علمی و فناوری، در بین استان‌های شرقی، خراسان رضوی با ۵.۳ درصد سهم و فروش ۳۲۶۹۹ میلیارد ریالی عملکرد مطلوبی داشته است. وجود مراکز علمی معتبر نظیر دانشگاه فردوسی و پژوهشگاه‌های مرتبط با فناوری نانو از عوامل مؤثر بر این جایگاه است. 

در مقابل، استان‌هایی نظیر بوشهر، قم و یزد سهم کمتری در فروش محصولات نانویی دارند. با این حال، بوشهر با ۳.۳ درصد سهم و فروش ۲۰۲۶۷ میلیارد ریالی، پتانسیل بالایی در صنایع نفت و گاز برای توسعه فناوری نانو دارد. یزد نیز با ۱.۴ درصد و فروش ۸۳۶۶ میلیارد ریالی، هرچند در بین استان‌های صنعتی قرار دارد، اما میزان فروش آن نسبت به سایر مناطق کمتر است.

تحلیل داده‌های فروش نشان می‌دهد که استان‌هایی با تعداد دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی بیشتر، سهم بالاتری در بازار محصولات نانویی دارند. تهران با بیش از ۱۴۰ مرکز دانشگاهی و پژوهشی، قطب علمی کشور محسوب می‌شود و این زیرساخت قوی، رشد شرکت‌های دانش‌بنیان و توسعه فناوری نانو را در این استان تسهیل کرده است. استان‌های خراسان رضوی، خوزستان، اصفهان، مرکزی و یزد نیز به دلیل برخورداری از مراکز علمی متعدد، نقش مهمی در این حوزه دارند.

رابطه مستقیم بین تعداد دانشگاه‌ها و میزان فروش محصولات نانویی به عوامل متعددی وابسته است. دانشگاه‌ها با تولید دانش، تربیت نیروی متخصص، راه‌اندازی شرکت‌های دانش‌بنیان، همکاری با صنایع و جذب سرمایه‌گذاری‌های دولتی، زمینه رشد این فناوری را فراهم می‌کنند.

برای توسعه متوازن‌تر این صنعت در سطح کشور، حمایت از ایجاد شرکت‌های دانش‌بنیان نانویی در استان‌های کمتر برخوردار، تقویت همکاری دانشگاه و صنعت، ارائه تسهیلات مالی و افزایش آگاهی عمومی درباره مزایای فناوری نانو ضروری به نظر می‌رسد. اجرای چنین سیاست‌هایی می‌تواند به گسترش عادلانه‌تر این فناوری و بهره‌گیری از ظرفیت‌های تمامی استان‌ها در توسعه صنعت نانو کمک کند.

نتیجه‌گیری این بررسی نشان می‌دهد که استان‌های مختلف ایران در حوزه فروش محصولات نانویی تفاوت‌های قابل‌توجهی دارند و عواملی مانند میزان سرمایه‌گذاری در مراکز علمی و تحقیقاتی، ظرفیت‌های صنعتی و قدرت خرید استان‌ها نقش اساسی در این تفاوت‌ها ایفا می‌کنند.

تهران با برخورداری از زیرساخت‌های قوی تحقیقاتی و اقتصادی، همچنان پیشتاز بازار نانو در کشور است، در حالی که استان‌های صنعتی مانند اصفهان، خوزستان و مرکزی نیز سهم قابل‌توجهی در این بازار دارند. از سوی دیگر، استان‌های کمتر برخوردار در این زمینه، نیازمند حمایت‌های بیشتر در جهت توسعه مراکز تحقیقاتی، تقویت شرکت‌های دانش‌بنیان و افزایش آگاهی عمومی از مزایای فناوری نانو هستند. به‌منظور گسترش و توسعه متوازن این صنعت در کشور، توجه به این عوامل و حمایت‌های هدفمند از استان‌های مختلف ضروری به نظر می‌رسد تا همه مناطق کشور از پتانسیل‌های این فناوری بهره‌مند شوند.

انتهای پیام/